Fill the Void is de onverwachte succesfilm van de ultraorthodoxe joodse filmmaakster Rama Burshtein. ‘Het aparte van de chassidische gemeenschap is dat alleen vrouwen zich bezighouden met kunst.’

Vooraf wordt me op het hart gedrukt dat ik niet moet proberen haar de hand te schudden. En dat de deur open zal moeten staan tijdens het interview. Omdat ik een man ben.



Het ultraorthodoxe geloof van de joodse filmmaakster Rama Burshtein (spreek uit: boersjtien) verbiedt haar namelijk intiem contact – of zelfs de suggestie daarvan – met andere mannen dan haar echtgenoot. Lastig, want het is een interview voor de camera en dan zijn openstaande deuren in een druk hotel nogal storend. Gelukkig zit er een raam in de deur, en heeft Burshtein er geen bezwaar tegen als we de deur toch sluiten. Het interview over haar onverwachte filmhit Fill the Void kan beginnen.

Fill the Void is een ingehouden-broeierig drama over een chassidische gemeenschap in Tel Aviv. De achttienjarige Shira heeft net haar oog laten vallen op een leuke jongeman, als haar oudere zus overlijdt in het kraambed. De baby overleeft en na een korte periode van rouw is het tijd dat echtgenoot Yochai uitziet naar een nieuwe vrouw. En dan lijkt Shira de ideale kandidaat.

U hebt Fill the Void geschreven en geregisseerd. Waarom wilde u deze film maken ?
Rama Burshtein: ‘Chassidische joden hebben als gemeenschap geen stem in de kunstwereld. Je ziet ons bijna niet in literatuur, cinema, of theater . Wat je wel ziet is wat mensen van buiten over ons zeggen. Hoe zij onze wereld interpreteren.’

U slaagt er in de politiek buiten de film te houden. Was dat moeilijk?
‘Nee, dat was een keuze. Wij, de chassidische joden, zijn 3000 jaar oud. En we hebben al die tijd prima op onszelf kunnen zijn. Het is belangrijk dat te vermelden, want als het over ultraorthodoxe joden gaat, gaat het altijd over hoe zij zich verhouden tot de rest van de wereld. En dat is prima, maar wij hebben dat contrast helemaal niet nodig.’


Toch heeft u een film gemaakt. Min of meer voor ons, de ongelovigen…
‘Maar niet omdat ik jullie ergens van wil overtuigen. Wees en blijf vooral jezelf. Ik bied je een raam aan, waar je doorheen kan kijken als je wilt. Om te zien of je iets van je zelf herkent in het liefdesverhaal dat ik vertel. Het is net als bij een Japanse film. Je ziet een omgeving en een groep mensen die je niet kent, maar hun verhalen en gevoelens ken je wel. Dat wilde ik ook met Fill the Void.’

Het is uw gemeenschap, bent u daar in opgegroeid?
‘Nee, ik ben twintig jaar religieus nu, en ik ben 46. Ik kwam er dus bij toen ik 26 was.’

En daarvoor?
‘Was ik seculier, wild...’

Wild?
‘Ben ik nog steeds.’

Maar dan alleen van binnen. Of ook van buiten?
‘Dat is hetzelfde. Zie je hoe gek dat is, dat je je niet kunt voorstellen dat een religieus iemand ook wild kan zijn.’

Na Fill the Void kreeg ik dat gevoel. Alle emoties worden wel heel erg ingehouden .
‘Maar zijn die emoties diep en sterk?’

Zeker.
‘Voor mij betekent wild zijn dat ik alles kan doen in mijn hoofd. Ik heb alleen besloten dat niet te doen. Passie, en dat heeft het judaïsme goed begrepen, voel je alleen voor iets wat je nog niet hebt. Zodra je het wel hebt, is de passie verdwenen. Daarom heeft het judaïsme heel veel regels verzonnen. Zodat er altijd iets blijft wat je nog niet hebt. Op die manier gaat de passie nooit verloren.’

Voor Fill the Void heeft u al films gemaakt die uitsluitend in ultraorthodoxe kring werden vertoond. Wat zijn dat voor films?
‘Het aparte van onze gemeenschap is dat alleen vrouwen zich interesseren voor en bezighouden met kunst. Mannen richten zich op andere zaken. Daarom bestaat de filmindustrie in de ultraorthodoxe wereld alleen uit vrouwen. Het is kunst door vrouwen, voor vrouwen, over vrouwen. De meest feministische wereld die je kan voorstellen!’

En het soort films?
‘Educatieve verhalen. Melodramatisch. Met een lach en een traan. Televisie, maar dan van veertig jaar geleden. Heel simpel. Niet omdat ultraorthodoxe vrouwen dom zijn, maar omdat ze nog heel weinig gezien hebben. Ze lopen honderd jaar achter wat betreft de filmgeschiedenis. Ze schrikken bij wijze van spreken nog steeds van een trein die op ze afrijdt. Maar ze leren snel.’

Komt de cast van Fill the Void uit de eigen gemeenschap?
‘Nee. Twee maar. Alleen de rabbijn en de koppelaarster. Alle anderen zijn professionele acteurs. Ik begon wel met het idee dat ik alleen non-professionele acteurs wilde, maar daarvoor bleken de personages toch te complex. Dan konden ze bijvoorbeeld maar één kant van Yochei spelen, terwijl hij zowel sensitief, ingehouden als gepassioneerd moest zijn.’

Heeft u veel gesproken met Hadas Yaron, de jonge actrice die Shira speelt?
‘Je kan een acteur niet eventjes een wereld uitleggen die 3000 jaar oud is. Dat zou heel arrogant zijn. Zoiets lukt je niet in een maand. En ook niet in een half jaar. Met Hadas heb ik het vooral over de emoties gehad. Die waren voor haar veel belangrijker dan de rituelen.’

U heeft ook gewerkt met mannen die van buiten de gemeenschap kwamen.
‘Ik wilde de besten, en soms waren dat mannen. Ik heb daar veel over gesproken met de rabbijn en met mijn man, en die vonden het goed. Er was wel altijd iemand aanwezig, als ik bijvoorbeeld samen met mijn cameraman aan het overleggen was.’



Heeft u commentaar gekregen op uw film uit ultraorthodoxe hoek?
‘Er was minder rumoer dan ik verwacht had. Wellicht omdat de film zo’n hit was in Venetië [waar Hadas Yaron de prijs voor beste actrice won]. Ik denk dat veel mensen het daarna moeilijk vonden om kritiek te leveren.’

Naast de prijs voor beste actrice in Venetië heeft de film ook zeven Ophirs, de Israëlische Oscars, gewonnen. Heeft u de smaak te pakken?
(stilte).‘Zelfs als je de smaak te pakken hebt, moet je je afvragen wat het is dat je begeert. Roem?’

Dat is aan u…
‘Ik heb nog meer tijd nodig om te begrijpen wat er precies gebeurd is. Het is allemaal zo verwarrend nu dat ik er langzaam gek van word.’