‘Televisie is een virus dat iedereen beïnvloedt,’ zegt Matteo Garrone over zijn nieuwe film Reality. Sterker nog: sommige mensen bestaan niet echt, totdat ze op televisie zijn geweest.

Reality, de nieuwe film van Matteo Garrone (Gomorra), begint betoverend. Vanuit de hemel kijken we naar beneden, naar een door paarden getrokken koets die door de straten van Napels rijdt. De koets komt aan bij een paleis, waar de poort wordt opengemaakt door mannen in achttiende-eeuwse kostuums. En dan: reality check!

In het paleis worden massaal ‘droomhuwelijken’ afgesloten. Door niemand minder dan Enzo, de winnaar van de laatste editie van Big Brother. Een van de gasten in het paleis is Luciano. Luciano is vishandelaar , maar zelf ziet hij zich meer als entertainer. Net zo’n entertainer als Enzo.



Zijn familie gelooft ook heilig in Luciano, en dus geven ze hem op voor de volgende editie van Big Brother. Luciano wordt inderdaad uitgenodigd voor de try -outs in de Cinecittà-studio’s in Rome, maar dan begint het lange wachten op uitsluitsel. Een onzekere tijd, waarin Luciano langzaam maar zeker doldraait.

De film draaide vorig jaar in competitie in Cannes, waar hij de Grand Prix du Jury zou winnen. Maar dat wist Garrone nog niet toen ik hem daar sprak.

In uw ‘director’s statement’ noemt u het leven een komedie. Je zou net zo goed het tegenovergestelde kunnen beweren.
Matteo Garrone: (lacht) ‘ Inderdaad. Mijn film begint ook als een komedie, maar wordt gaandeweg steeds tragischer.’

Wilde u dat we zouden lachen om Luciano?
‘Neenee. Luciano is naïef als een kind. Ik zie hem als een soort moderne Pinokkio. Het was voor mij heel belangrijk dat ik niet op hem zou neerkijken. En dus blijf ik in de film heel dicht bij hem en zijn manier van naar de wereld kijken. Reality gaat over hoe de moderne mens zich tot de televisie verhoudt. Televisie is een virus dat iedereen beïnvloedt. Luciano, maar ook zijn gezin en de buurt waar hij zijn vissen verkoopt. De televisie bepaalt hun werkelijkheid. Is echter dan hun werkelijkheid. Sterker nog: pas als ze op televisie komen bestaan ze echt. Snap je? Het is niet zozeer dat ze denken dat ze rijk worden als ze op televisie komen. Het gaat veel dieper. Ze zijn niemand, totdat ze op de televisie zijn geweest! En dat is het tragische van dit verhaal.’

De Big Brother-rage is in Nederland alweer voorbij. In Italië nog niet?
‘In Italië gaat het ook bergafwaarts. Maar het gaat mij niet om Big Brother per se. Het gaat mij om nepwerelden die door de markt gecreëerd worden.’

Dat doet me denken aan de documentaire Videocracy van Eric Gandini, waarin hij de schuld voor de blote-billentelevisie in Italië vooral bij tv-tycoon Berlusconi legt.
‘Het begon al veel eerder. In een interview in 1975 voorspelt filmregisseur Pier Paolo Pasolini dat televisie de lokale Italiaanse cultuur zal vernietigen. En dat kwam omdat de televisie in Italië Amerika achterna ging. Waar alles draait om de markt. Berlusconi speelde daar later handig op in. En begrijp me goed: iedereen, ik voorop, kan door de markt verleid worden. Op zich hoeft dat ook nog niet erg te zijn, zolang je de werkelijkheid maar niet uit het oog verliest.’



Wat ons weer brengt bij Luciano, die met grote kinderogen naar die werkelijkheid kijkt. Hij wordt gespeeld door Aniello Arena. Hoe vond u hem?
‘Dat was inderdaad even zoeken, want de meeste acteurs van zijn generatie komen uit de gegoede middenklasse. Ik ga samen met mijn vader vaak naar het toneel en we zagen hem in een stuk in Volterra, Toscane. Hij is lid van een gezelschap dat uitsluitend bestaat uit gevangenen. Ik heb al veel stukken van ze gezien en Aniello speelt altijd de hoofdrol. Hij was ook perfect voor de rol, maar dit was zijn eerste filmrol, dus ik had aanvankelijk mijn bedenkingen. Ik heb de gok genomen en geluk gehad.’

Zit hij nog steeds in de gevangenis?
‘Aniello heeft levenslang. Hij zit al twintig jaar vast, omdat hij op zijn 22ste of 23ste betrokken is geweest bij een drievoudige moord. Na een jaar of twaalf ontdekte hij toneel, en nu is hij een beroemde toneelacteur.’

En hij mocht zo met u naar buiten?
‘Ja. Als je zestien jaar van je straf hebt uitgezeten mag je overdag buiten de gevangenis gaan werken. Dus stond Aniello overdag bij ons op de set, werd hij ’s avonds opgehaald en vervolgens weer opgesloten.’

Ik kan het bijna niet geloven. Deze lieve man, met zijn open, naïeve blik is een killer?
‘Dat was hij. Toen hij 22 was. Vandaag de dag is hij een heel ander mens. Mij kwam het goed uit dat hij zo lang heeft vastgezeten. Want hij kijkt met een oprecht verbaasde blik naar de wereld om hem heen. Neem de scène in Cinecittà, waar hij in een lange rij wacht tot hij aan de beurt is voor de try-outs van Big Brother. Je kan zien dat hij daar zijn ogen uitkijkt. Hij acteert, maar het is een soort huwelijk tussen zijn persoon en zijn personage. Iets wat ik altijd zoek in mijn acteurs.’

De kerk speelt ook een belangrijke rol in de film. Is dat omdat televisie voor veel mensen de nieuwe kerk is?
‘Nee. Er zijn wel analogieën, maar het zijn toch twee verschillende krachten. Ik hou van het idee dat Luciano en zijn strenggelovige neef in twee verschillende goden geloven. Ieder probeert op zijn manier zijn god te dienen, en zo in de hemel te komen. En die hemel is voor Luciano het Big Brother-huis.’