'In 2009 wordt mijn liedje "Marina" vijftig jaar en word ik zelf zeventig, en dat wil ik vieren. Wat denk je: moet ik een boek doen, een documentaire of een film?' Met die tekst richtte de Italo- Belg Rocco Granata zich in 2007 tot de Belgische filmmaker Stijn Coninx.
'Ik wist natuurlijk wat hij van mij wilde,' vertelt de 56-jarige regisseur van onder andere Daens en Soeur Sourire: 'Maar ik zei: "Een boek, zeker; een documentaire ook, maar een film… dat weet ik nog niet." Omdat Rocco's levensverhaal zo groot is. En ook zeer dramatisch. Zo is zijn dochter begin jaren negentig zwaar gewond geraakt bij een brand, waarna Rocco jaren niet meer in het openbaar actief was. Alleen dat was al een speelfilm. Dus zijn hele carrière verfilmen was voor mij geen optie.'
Die film, Marina, kwam er uiteindelijk toch, en richt zich inderdaad niet op Rocco's hele leven. De film volgt de kleine Rocco van Italië naar België, waar hij in 1949 als tienjarige terecht komt als zijn vader in de steenkolenmijnen gaat werken. Coninx zoomt dan in op Rocco's tienerjaren in België. Zijn leven als migrant in Belgisch Limburg: de aanpassingsproblemen, de achterdocht van de lokale bevolking, en de prille, verboden liefde voor de Vlaamse Helena. En op de vele ruzies met zijn vader, die niet wil dat Rocco een leven als muzikant nastreeft. De film stopt bij Rocco's eerste succes, de wereldhit 'Marina' uit 1959.
Coninx: 'Ik heb tien lange gesprekken met Rocco gehad, voordat ik aan het scenario begon. Wat me het meest aansprak, waren de verhalen over zijn jeugd. Hij sprak veel over de ruzies die hij had met zijn vader over zijn grote droom: een bekende zanger te worden. Intuïtief voelde ik aan dat dit het echte verhaal van de film was. Een vader die het beste met zijn kinderen voor heeft, en clasht met zijn zoon die z'n droom wil najagen. Een universeel thema.'
Stijn Coninx' Marina gaat over de jonge jaren van zanger Rocco Granata. Van zijn komst, als tienjarige, van Italië naar België tot zijn eerste succes, de wereldhit 'Marina' uit 1959.
En dat gekoppeld aan een migrantengezin.
'Ik vond het inderdaad ook een goede gelegenheid iets te vertellen over de multiculturele samenleving hier in België. Dat wij hier nog steeds achterlopen als het gaat om hoe wij omgaan met al die nationaliteiten. Zeker als je het vergelijkt met de Verenigde Staten. En ook met Nederland. Ik herinner me nog goed hoe ik eind jaren tachtig naar Nederland kwam voor de promotie van Hector. We werden door de politie aangehouden en een zwarte agent stak zijn hoofd bij ons naar binnen. Ik ben dat beeld nooit vergeten. Vooral omdat het zo normaal had moeten zijn, maar bij ons toen compleet ondenkbaar was. Iemand van een andere huidskleur in een uniform. We zijn sindsdien in België, ik spreek over ruim twintig jaar terug, wel veranderd, maar hebben nog kilometers af te leggen.'
Het verhaal van zijn verboden liefje Helena is niet biografisch. Waarom heeft u dat toch toegevoegd?
'Een van de eerste vragen aan Rocco was natuurlijk: "Wie is Marina?" Rocco zei, en dat houdt -ie tot op de dag van vandaag vol, dat er helemaal geen Marina was. "Ik had geen tijd voor de vrouwen, ik moest muziek maken." Ik zei: "Allez Rocco, kom aan. Niet onnozel doen." Want ik wist dat zijn moeder hem vaak uit het café haalde, als ze dacht dat er te veel vrouwelijk schoon aanwezig was. Maar hij hield vol. Waarop ik besloot dat we dan maar een Marina moesten creëren, want een film die Marina heet en geen love story heeft is ondenkbaar.
Uiteindelijk is het verhaal in de film voor 85 procent waar. En die andere vijftien procent is ook waar. Niet in zijn leven, maar wel in het leven van andere mijnwerkers. Of zonen van mijnwerkers.
Een leuke anekdote is dat op de wereldpremière van de film in Montreal de vraag uit de zaal kwam of Rocco uiteindelijk getrouwd is met Helena. Rocco zegt, volledig naar waarheid: nee. Na de tweede vertoning komt die vraag weer. Nu kijkt Rocco eerst naar mij, en zegt dan weer: nee. Derde vertoning, zelfde vraag, en nu zegt-ie glashard: ja. Nog even, dacht ik, en de hele film is waar!'
Iedereen, in ieder geval in Vlaanderen, kent Rocco Granata. Hoe moeilijk was het om iemand te vinden die hem kon spelen?
'Heel moeilijk. Want Rocco is bijzonder charmant en heeft een smile die niet te evenaren is. En ook een heel herkenbaar Italiaans accent. Daarom zocht ik aanvankelijk onder Italiaanse acteurs die ik Nederlandse wilde leren spreken, en naar Vlaamse acteurs die ook Italiaans spraken.
Matteo Simoni had zich al heel vroeg bij mij aangemeld en gezegd dat hij Rocco wilde spelen. Maar ik twijfelde, omdat hij geen woord Italiaans sprak. Zijn grootvader kwam naar België om in de mijnen te werken, en heeft ook net zo'n ongeval gehad als de vader van Rocco in de film. Maar Matteo is derde generatie en heeft nooit Italiaans geleerd. Bovendien ging het om een jongen tussen de vijftien en 21, en Matteo was 24.
Matteo is toen op eigen initiatief naar Italië gegaan om daar de taal te leren. Voor zijn gevoel had hij niets te verliezen. Als hij die rol wilde, moest hij Italiaans spreken, maar als hij die rol niet kreeg, kon hij altijd nog Italiaans met zijn grootvader spreken.
Ondertussen zag ik hier tientallen Italiaans sprekende jongens. En in Italië waren ze ook op zoek. Toen Matteo terugkwam, vroeg hij of hij auditie mocht doen. Liefst zo snel mogelijk , want het Italiaans lag nog vers in zijn geheugen. Ik stemde in, en na één take wist ik dat hij het zou worden. Voor me stond iemand die tien keer geloofwaardiger was dan alle andere kandidaten.'
Wat vond Rocco van hem? Gaf hij zijn zegen?
'In het begin niet, want er is maar één Rocco, hè. Toen ik hem vertelde dat ik Matteo voor de rol wilde zei hij: " Maar die lijkt toch van geen kanten op mij? Die is veel te groot." En zo verder . Maar ik bleef bij mijn keuze voor Matteo en uiteindelijk heeft Rocco hem enorm geholpen en gesteund.
En wat die gelijkenis betreft: bij de singletjes van "Marina", waarop we Matteo's hoofd over dat van hem hadden geplakt, had Rocco niet eens door dat hij het niet zelf was, maar Matteo!'