‘Al vanaf het begin wist ik dat het interessanter zou zijn als dit verhaal wordt bekeken vanuit een vrouwelijk perspectief. Waarom weet ik niet. Ik kan wel uitleggen hoe ik mijn films maak, maar waarom, dat weet ik niet.’
De Italiaanse regisseur Nanni Moretti (1953) is nooit scheutig met zijn antwoorden. Ook niet op het afgelopen festival van Cannes, waar hij was om zijn nieuwe film, het komische drama Mia madre, toe te lichten.
Tijdens de montage van Moretti’s vorige film, Habemus Papam, overleed zijn moeder, en de lastige spagaat tussen werk en privé waarin hij zich toen bevond, staat ook centraal in het even aangrijpende als hilarische Mia madre. Al is de regisseur in deze film dus geen man, maar een vrouw. Ze heet Margherita en is bezig met de opnamen voor een politiek drama over stakers. Ze is ook bezig langzaam door te draaien. Haar moeder ligt op sterven, haar dochter heeft problemen op school, de relatie met haar minnaar is net stukgelopen, en dan heeft ze ook nog veel te stellen met de verwaande Amerikaanse acteur Barry Huggins, die speciaal vanuit Hollywood is ingevlogen om de rol van fabriekseigenaar te spelen. Wanhopig probeert Margherita alle bordjes in de lucht te houden.
Moretti erkent dat het script voor Mia Madre is gebaseerd op persoonlijke ervaringen, ‘maar het is niet zo dat ik een dagboek heb geschreven.’ Al is het natuurlijk geen toeval dat Moretti ook zelf in de film opduikt. Als Giovanni, de liefhebbende, zorgzame broer van Margherita.
De Italiaanse regisseur Nanni Moretti lichtte in Cannes zijn nieuwe film toe. Mia madre is gebaseerd op persoonlijke ervaringen, ‘Maar het is niet zo dat ik een dagboek heb geschreven.’
Pijnlijk
Grappig genoeg speelde het echte dagboek van de regisseur wel een belangrijke rol bij Mia madre. ‘Nadat de eerste versie van het script klaar was, heb ik mijn dagboeken herlezen. Ik wilde weten wat ik had geschreven toen mijn moeder zo ziek was. Zodat ik daar stukken van kon gebruiken voor de dialogen in de film. Zo las ik terug dat ik mijn moeder een keer opzocht in het ziekenhuis en haar zag glimlachen. Ik vroeg haar waar ze aan dacht, en ze antwoordde: “Aan morgen .” Omdat mijn broer de volgende dag uit de vs op bezoek zou komen, zie je. Dat stukje dialoog heb ik uit mijn dagboek gepikt en aan het eind van de film gebruikt. Het stond trouwens eerst niet aan het eind, maar ik realiseerde me bij de montage dat het daar hoorde. Op dat moment kwam de werkelijkheid wel even pijnlijk dichtbij, maar verder geloof ik toch niet dat ik vaak overweldigd werd door persoonlijke herinneringen.’
Het verdriet in Mia madre wordt ook voor de kijker nooit overweldigend. Dat staat Moretti niet toe. Regelmatig wisselt hij de droevige momenten rond de stervende moeder af met ronduit hilarische scènes. Als tegenwicht. ‘Dat doe ik al vanaf mijn allereerste film. Een film van mij is nooit alleen maar droevig of alleen maar grappig. Het is dan aan mij om er voor te zorgen dat beide aspecten goed gedoseerd worden.’
Nanni Moretti en Margherita Buy in Mia madre
Verantwoordelijk voor de grappigste momenten in Mia madre is vooral acteur John Turturro, die een van de beste rollen uit zijn carrière speelt als de verwaande Amerikaanse acteur Barry Huggins. Moretti: ‘Ik heb hem gekozen omdat door zijn acteerwerk een spoor van gekte loopt. Daar houd ik van. Bovendien heeft Turturro een band met Italië. Zijn ouders kwamen er vandaan en hij heeft onlangs nog een documentaire gemaakt over het Napolitaanse lied [ Passione, 2010]. En ik vind hem natuurlijk een heel goede acteur.’
Turturro is ook verantwoordelijk voor het aangrijpendste moment in de film. Terwijl ze bezig is met de opnamen voor haar film, wordt het regisseur Margherita even allemaal te veel en barst ze in snikken uit. Terwijl cast en crew zich geen raad weten met haar emotionele uitbarsting stapt Barry, die met zijn onprofessionele gedrag een ware kwelling voor Margherita is geweest op de set, op haar af en legt troostend zijn hand op haar wang. Het is een mooi, menselijk gebaar en zo klein, dat het volkomen spontaan lijkt. Maar, zegt Moretti, niet was: ‘John begreep het personage meteen en ik gaf hem tijdens de opnamen alle ruimte om te improviseren, maar het gebaar dat hij haar wang streelt stond al in het script. Het was nodig om van Barry een mens te maken in plaats van de karikatuur die hij tot dat moment is. Het draait in een film altijd om nuances. Nuances in het script, in de opnamen, in de montage. Dat is allemaal mijn werk. Maar dat die scène jou geraakt heeft is te danken aan John .’