De speelfilms van Quentin Tarantino (52) zitten, als de Amerikaanse geschiedenis zelf, vol racisme en discriminatie. Zwarte personages worden geslagen, vernederd en vermoord. Soms zijn ze helden met wie het goed af loopt, maar ook dan is hét Amerikaanse taboewoord – nigger – onvermijdelijk. In zijn nieuwe western The Hateful Eight galmt het n-woord door de saloon waar het grootste deel van de film zich afspeelt. Staat huidskleur niet centraal, zoals in Django Unchained (2012), dan is het een cruciale subtekst, zoals in The Hateful Eight, die in december werd beloond met een Golden Globe-nominatie voor beste scenario.
Tarantino’s focus op ras valt niet bij iedereen goed. Collega-filmmaker Spike Lee, het zelfbenoemde geweten van zwart Amerika, moet weinig van hem hebben. ‘De Amerikaanse slavernij was geen spaghettiwestern,’ twitterde Lee over Django. ‘Het was een holocaust.’ Waarom voelt een blanke zuiderling zich geroepen om de Afro-Amerikaanse ervaring in beeld te brengen met slavernijkomedies en eindeloze referenties aan het blaxploitation-genre?
Tijdens een ontmoeting in Los Angeles klinkt de regisseur getergd. ‘Dat ik verwantschap ervaar met zwarte mensen betekent niet ik zwart wil zijn of dat ik denk dat ik het ben,’ zegt hij. ‘Het is empathie. Ik ben empathisch.’ Tarantino grijnst. ‘Ik heb geen bloedtest gedaan, maar ik ben deels Italiaans en als je die lijnen terug volgt tot aan de Moren dan heb ik misschien wel een paar druppels donker bloed.’
Fantasiewereld
Ondanks zijn succes als een van de belangrijkste filmmakers van deze tijd, zit er in zijn woorden en houding vaak iets ongemakkelijks. Ook tijdens prijzengala’s, juryberaadslagingen en interviews. Alsof hij liever iets anders aan het doen zou zijn – wat vermoedelijk ook zo is. Tegelijkertijd staat hij zo stevig in zijn schoenen dat hij de controverse consequent opzoekt. Kom maar op. Ook dat is een onderdeel van zijn imago.
Het bleek dit najaar tijdens het debat over politiegeweld. Terwijl de opwinding na drie Tarantino-loze jaren groeide in Hollywood, was de werkelijkheid van zwart Amerika dagelijks in het nieuws. De gewelddadige dood van een reeks Afro-Amerikanen stemde Tarantino woedend. ‘Ik ben hier om te zeggen dat ik aan de kant van de vermoorden sta,’ zei hij eind oktober tijdens een demonstratie tegen de politie in New York. ‘Ik ben een mens met een geweten. Je moet de moordenaars moordenaars noemen.’
Quentin Tarantino mag graag de controverse opzoeken. Ook zijn nieuwe western The Hateful Eight zit weer vol bad guys. ‘Je loopt niet het risico dat je een van de karakters leuk gaat vinden.’
Het sentiment was geen verrassing voor wie Tarantino volgt, maar zijn timing was wel beroerd. Vier dagen eerder was een New Yorkse agent in koelen bloede vermoord, waarover geen woord van de regisseur. Prompt kondigde een politievakbond een boycot van The Hateful Eight aan. Ook insiders die kritiek op de politie doorgaans verwelkomen, vielen de regisseur aan. ‘Zijn films zijn extreem gewelddadig, maar hij begrijpt niks van geweld,’ zei commandant Charlie Beck in Los Angeles. 'Tarantino leeft in een fantasiewereld en verwart wettelijke machtsuitoefening met moord’.
Natúúrlijk denkt hij niet dat alle agenten moordenaars zijn, zegt Tarantino nu. Maar zodra hij niet langer ‘24/7’ met de promotie van de nieuwe film bezig is, zal hij zich opnieuw voegen bij de Black Lives Matter-beweging.
Aangenaam los
In zijn nieuwste werk brengt hij opnieuw een indrukwekkend gezelschap acteurs samen. Scheldend, zuipend, rokend, discussiërend en – vanzelfsprekend – schietend laten ze zien hoe het ruige leven er in de tweede helft van de negentiende eeuw uitzag in de westelijke staat Wyoming. Zoals te doen gebruikelijk overstijgt Tarantino genres. Tim Roth en Kurt Russell maken ons aan het lachen, Jennifer Jason Leigh (genomineerd voor een Golden Gobe) doet ons gruwelen, Channing Tatum laat zijn charme de vrije loop, en Samuel L. Jackson voert zijn bekende, duivelse satire ten tonele. Uiteindelijk zijn ze allemaal de bad guy, geeft Tarantino toe met een sardonisch lachje. ‘Je loopt niet het risico dat je een van de karakters leuk gaat vinden.’
De Tarantino-stijl blijft zo opwindend als hij was in Pulp Fiction (1994). Vergeleken met een andere western die eraan komt, The Revenant met Leonardo DiCaprio, is The Hateful Eight aangenaam los. The Revenant heeft iets oudtestamentisch, terwijl Tarantino’s film meer weg heeft van een screwballkomedie. Een mix van de Clint Eastwood-western The Good, the Bad and the Ugly en tekenfilmhit Frozen, schreef een recensent. ‘Horror, mystery, western, mijn eerste post- apocalyptische film – kies maar,’ zegt Tarantino. Hij schrijft zoals hij zélf wil, niet gebonden door de structuur die de meeste scenarioschrijvers in Hollywood volgen: de rigide drie-act-regels. ‘Sinds de Kill Bill-films wordt mijn werk meer en meer literair. Dat wil zeggen: vrij.’
Filmstudent
Tegelijk wil de regisseur bewust terug naar oude tradities. De western is opgenomen op 65mm-film in ‘ultra Panavision’, het breedste filmformaat, dat nauwelijks meer wordt gebruikt. Creamy grain : een romige korrel, zo omschrijven liefhebbers de beeldkwaliteit. De eerste vertoningen waren rond Kerstmis in de Verenigde Staten en Europese steden op 70mm te zien, in een beperkt aantal theaters met projectoren die dit aankunnen, vertelt Tarantino trots. Zo werd vroeger Ben Hur vertoond, als theatraal evenement: op een breed wit doek, met gereserveerde zitplaatsen en een pauze. Digitale projectie is prima, zegt hij, ‘maar dan kun je net zo goed thuis kijken ’.
Tarantino beheert een opgeknapte bioscoop in Hollywood, waar hij films in 35mm laat projecteren. Daar, in de New Beverly Cinema, kun je de regisseur soms aantreffen na een vertoning van een oude Charlie Chaplin. Hij staat bekend als een fanatieke filmstudent, die al sinds zijn jonge jaren in de videotheek álles wil zien. ‘Voor mij is film voorbij als projectie verdwijnt,’ zegt hij. ‘Film is een kunstvorm om te aanbidden. Gelukkig heb ik mijn eigen filmhuis en een flinke collectie 35mm- films.’ Zo bezien is Tarantino de redder zelve: 35mm wordt schaars, dus koopt hij een bioscoop. Niemand neemt meer op in 65mm, dus spoort hij decennia-oude lenzen op die nog prima blijken te werken in de kou van Colorado, waar de film werd opgenomen.
Tijdens de ontmoeting klinkt Tarantino wel vaker hoogdravend. En volgens studio-baas Harvey Weinstein is er een goede reden voor. ‘Mijn eerste bedrijf, Miramax, was het huis dat Quentin bouwde,’ zei hij in 2013 tijdens een tribuut aan Tarantino. ‘Mijn tweede huis, de Weinstein Company, is het huis dat Quentin redde.’
Maximaal tien
Ook voor fans is hij een halfgod. Op de website FiveThirtyEight werden onlangs alle scheldwoorden en moorden in zijn zeven films secuur opgeteld en in een handzame grafiek gezet. Uit dit staaltje ‘ Tarantino Studies’ bleek dat de regisseur gewelddadiger en langer van stof wordt. Voor Tarantino was vermoedelijk belangrijker hoe de schrijver Bret Easton Ellis (van American Psycho) hem onlangs omschreef: ‘De ultieme auteur in film.’
Tot ontsteltenis van zijn aanhangers heeft Tarantino altijd beweerd dat hij maximaal tien films in zich heeft. De manier waarop The Hateful Eight wordt aangeprezen – ‘de achtste film van Quentin Tarantino’ – suggereert dat hij voet bij stuk zal houden. Dat betekent niet hij gaat golfen na de volgende twee. Het gouden tijdperk van drama en komedie op het kleine scherm duurt voort. Tarantino zegt zich voor te kunnen stellen dat hij de westernroman Forty Lashes Less One zou verfilmen als miniserie. En hij mag dan een filmfanaat zijn, hij is geen nieuwkomer in de televisiewereld. Eerder regisseerde hij een gelauwerde aflevering van de crime-serie CSI.
Maar eerst verder op het witte doek. ‘Als ik besef dat ik nog twee films te maken heb, blijf ik scherp,’ zegt hij. ‘Ze moeten verdomd goed zijn, ik moet het ménen.’ De kans lijkt reëel dat tenminste een van de twee opnieuw een western wordt. ‘Vandaag de dag moet je drie westerns hebben gemaakt om jezelf een westernregisseur te kunnen noemen. Minder, en je bent maar wat aan het klooien in een prachtig genre.’