In Bacalaureat van de Roemeen Cristian Mungiu (4 Maanden, 3 weken en 2 dagen) volgen we vader Romeo terwijl hij links en rechts beloftes doet en gunsten incasseert, met als einddoel: een tien voor zijn dochters examen.

Vlak voor een allesbepalend examen – alleen bij een tien zijn haar cijfers goed genoeg om te worden toegelaten tot een sjieke universiteit in Engeland – wordt de achttienjarige Eliza aangerand. Vader Romeo is geschokt. Niet zozeer over wat zijn dochter is overkomen, maar vooral over wat hij denkt dat er zal gebeuren. Dat examen loopt natuurlijk nooit goed af, en dan kan Eliza niet naar Engeland. En ze moet naar Engeland, want ze is zijn oogappel, zijn enige kind, en moet een beter leven krijgen dan hij.

Romeo vraagt de schoolleiding om uitstel, maar de directeur zegt dat hij onmogelijk kan afwijken van de regels. Dit speelt zich echter allemaal af in Roemenië en Romeo weet dat de regels er in zijn land zijn om gebroken te worden, of op zijn minst omzeild. En hij kent wel iemand, die weer iemand kent, die ook weer iemand kent, die nog een gunst tegoed heeft van de directeur van de school.

In het beklemmende, intelligente drama Bacalaureat volgen we Romeo terwijl hij links en rechts beloftes doet en gunsten incasseert, en zo steeds dichter komt bij het einddoel: de tien van zijn dochter.

Regisseur van Bacalaureat is de 48-jarige Roemeen Cristian Mungiu. Ik sprak hem begin mei na de wereldpremière van zijn film in Cannes, de zelfde plek waar Mungiu in 2007 de Gouden Palm had gekregen voor zijn abortusdrama 4 Maanden, 3 weken en 2 dagen.

Is Bacalaureat een moraliteitsspel?
Mungiu: ‘Ik hoop dat het een film is. Ik wil geen moraliteitsspelen maken. En ook geen politieke, of sociaalkritische films. Ik wil films maken over mensen en hun gedrag. Door een verhaal over mensen te vertellen leer je vanzelf meer over de maatschappij waarin ze leven. Al gaat mijn film niet per se over Roemenië. Compromissen en corruptie kom je volgens mij overal tegen. Mijn film gaat over ouders die van hun kinderen een hoog moreel besef verwachten, maar ondertussen zelf moreel laakbare beslissingen nemen. Opvoeden is niet alleen wat je zegt, het gaat er ook om wat je doet. Wat je kind ziet dat je doet. En dat is een universeel gegeven.’

‘Ik wil geen moraliteitsspelen maken. En ook geen politieke, of sociaalkritische films. Ik wil films maken over mensen
en hun gedrag.’

Cristian Mungiu

Bent u ouder?
‘Ja. En daarom heb ik deze film gemaakt. Mijn kinderen zijn inmiddels zo oud dat ik moet nadenken over hun toekomst. En we leven in een lastige tijd. Er is veel agressie en competitie. Ouders in Roemenië worstelen met de vraag of ze hun kinderen hier moeten houden of naar een opleiding in het buitenland sturen. Want een opleiding hier is minder waard dan een opleiding in het buitenland.’

Wilt u dat uw kinderen straks naar het buitenland gaan?
‘Ik wil dat ze die beslissing zelf nemen. Het is niet fair als ik die voor ze neem. Ik leer ze de geschreven en ongeschreven regels in Roemenië, en dan moeten ze zelf maar bepalen of ze hier een plek willen bemachtigen of liever naar het buitenland gaan.’

Voor Romeo is het duidelijk. Hij wil dat Eliza naar Engeland gaat, want in Roemenië is het niet veilig en heeft ze geen toekomst.
‘Er zijn in Roemenië veel mensen die denken zoals Romeo. Dat het in Roemenië op korte termijn toch niet beter wordt. Wat heel slecht is voor Roemenië, want zo raken we een hele generatie slimme en gemotiveerde kinderen kwijt. En om het hier beter te laten gaan heb je de jeugd nodig. Je kunt een maatschappij niet veranderen zonder jonge mensen. Maar dan moet je ze niet opvoeden zoals wij zijn opgevoed. Dat er altijd wel een manier is om te overleven. Dat moraliteit en ethiek geen grote rol spelen. Dat is een moeilijke kwestie, want mijn land is nog steeds in beweging. Roemenië is na de val van het communisme nog steeds niet tot rust gekomen. Daarom zijn er nog veel mazen in de wet, en zullen er altijd mensen zijn die die mazen zullen benutten. In de film zegt Romeo dat zolang die mazen er zijn hem eigenlijk niets te verwijten valt. Dat ben ik niet met hem eens. Je blijft altijd verantwoordelijk voor je eigen handelen. Mijn film laat zien hoe je na je eerste compromis bij een volgend compromis nooit meer zo hard met je zelf hoeft te vechten. Omdat je weet dat je eigenlijk al corrupt bent.’

Zou u voor uw kinderen doen wat Romeo voor Eliza doet in de film?
‘Ik hoop niet dat ik die keuze ooit zal moeten maken. Maar het is moeilijk te zeggen wat ik zal doen. En dat geldt voor veel mensen die de film zullen bekijken. Vooral van mijn leeftijd. Want die hebben al compromissen gesloten. Hebben dingen gedaan die ze nooit aan iemand hebben verteld. Dingen die eigenlijk haaks staan op wat ze tegen hun kinderen zeggen. Ik hoop dat mijn film deze mensen nog eens goed laat nadenken over de keuzes die ze hebben gemaakt. Daar is film ook bij uitstek geschikt voor. Je laten nadenken over je eigen leven. Ik bied mensen een schijnveiligheid door te doen alsof ik een verhaal over iemand anders vertel, maar eigenlijk gaat mijn film over jou. Over jouw keuzes en beslissingen.’

Meer over Bacalaureat