Meesters van de beperking

In openingsfilm Messias is de Katholieke Kerk het object van Lückers spot. ‘Ik schop graag met Rob mee,’ zegt Van Dorp. ‘Ik houd van zijn tenenkrommende humor, en zijn visuele stijl is lekker over de top. Dit maakt wel dat zijn ideeën nooit binnen het Nieuwe film-budget passen, dus je begint aan een soort mission impossible. Die slaagt uiteindelijk toch door heel veel zelf te doen wat ik normaal zou uitbesteden, decorstukken bouwen bijvoorbeeld. En ik heb ook een opslag, die plunderen we helemaal voor zo’n productie. Het vat ‘relishit’ bijvoorbeeld, vol met kruisbeelden en kandelaren.’

Ook Elza Kroonenberg (35), die het production design deed voor In vrijheid – over een teruggekeerde Syriëganger – blijkt een eigen opslag vol props te hebben. ‘Zo’n vier kringloopwinkels in één,’ noemt ze deze schatkist. ‘Allemaal kratjes met asbakken, telefoons, noem maar op. Deze keer heb ik er veel accessoires en gordijnen vandaan gehaald, die ik met een groter budget zou laten maken of bijvoorbeeld in België zou zoeken. Toch heb ik niet het idee dat je dit op beeld per se terugziet. Je doet bij zo’n project wel concessies, maar je stapt er op zo’n manier in dat je van je beperking je kracht maakt: je wordt heel creatief en je doet alles zelf, met zijn allen. Ik vind dat wel zijn charme hebben. Het moet alleen niet te lang duren, want je maakt al gauw dagen van zeventien uur.’

Heel lastig voor beide ontwerpers was het vinden van geschikte locaties. ‘Je weet van tevoren dat je geen budget hebt om sets te bouwen,’ zegt Van Dorp. ‘Dus moesten we op zoek naar locaties, en bij deze film was ook nog eens de grote vraag: krijgen we toestemming? Katholieken staan natuurlijk niet te trappelen om hun kerk of klooster voor zo’n blasfemische film uit te lenen. Je kunt de plot wel iets verbloemen, maar je gaat niet liegen. Tegelijkertijd zijn Rob en ik heel koppig: we leggen ons niet neer bij een mindere locatie, dus waren we zelfs nog tijdens het draaien op zoek. Uiteindelijk hebben we het toch heel mooi gekregen, door naast religieuze gebouwen ook kastelen te gebruiken. Een beperkt budget maakt inventief, dat is wel heel leuk. Zo heb ik zelf nog kamerschermen gemaakt om een bijkeuken voor badkamer te laten doorgaan.’

Bij In vrijheid was de locatiestress ook groot: de echte bewoner van de flat van hoofdpersoon Neziha trok zich een week van tevoren ineens terug. ‘Dat is wel lastig bij een laag budget,’ zegt Kroonenberg. ‘Als mensen een zak geld krijgen en in een hotel mogen slapen tijdens de opnames, heb je een huis toch makkelijker geregeld. Wij moesten vragen: kunt u even bij familie gaan logeren? We vonden nog op tijd een alternatief, maar op zo’n moment moet je heel snel schakelen. Het vorige huis hadden we op papier al helemaal ingericht. Het liefst was ik trouwens bij echte Irakezen langsgegaan om hun inrichting te bekijken, maar daar was geen tijd voor. Gelukkig heeft onze acteur Ali Sultan hierover veel advies gegeven.’

Voor Van Dorp was de benodigde pausmobiel uiteindelijk de grootste uitdaging. ‘Dat was technisch zo’n ingewikkeld en duur ding, het leek ondoenlijk. Maar een vriend van me, een echte duivelskunstenaar, heeft het toch voor elkaar gekregen – al kostte het nog steeds een rib uit ons lijf. Het was wel even spannend toen ik dat gevaarte achter mijn bus over de snelweg moest vervoeren, ha ha. Ja, hartstikke leuk zo’n Nieuwe film, maar ik zou het niet volhouden om altijd zo te werken. Je moet er ook echt voor honderd, nee, voor 150 procent in geloven, anders kun je er beter niet aan beginnen.’

Kroonenberg: ‘Ja, je moet het alleen doen als je een project wilt steunen dat anders niet gemaakt kan worden, of om een nieuwe regisseur te leren kennen. Ach, stiekem is er eigenlijk niks leukers dan mee te duiken met zo’n jonge maker vol enthousiasme en er met alles wat je in huis hebt het mooiste en het beste van te maken. Of het de gewone kijker ook opvalt waar je als production designer zo hard voor werkt? Nou, ik heb bij zo’n realistische film als In vrijheid eigenlijk liever niet dat mijn werk al te veel opvalt tijdens het kijken. Want dat betekent dat de film niet genoeg boeit.’