Het Nederlands Film Festival opent de 37ste editie met Tulipani van Mike van Diem, een film die voor de poorten van de Zuid-Italiaanse hel werd weggesleept.

Bijna twintig jaar na zijn met een Oscar bekroonde debuutfilm, Karakter, kwam regisseur Mike van Diem in 2015 dan toch met een tweede film, De surprise. Groot is de verrassing dat hij nu, amper twee jaar later, al met nummer drie komt, Tulipani.

De film vertelt het verhaal van de Zeeuwse boer Gauke, die na de Watersnoodramp van 1953 nooit meer natte voeten wil en naar een bergdorpje in het zuiden van Italië vertrekt. Daar groeit de eigenzinnige tulpenkweker uit tot een mythische figuur.

U nam het project over van Marleen Gorris. Waarom?
Mike van Diem: ‘Marleen moest er twee dagen nadat de opnamen waren begonnen mee stoppen. Burn-out. Daarna heeft haar assistent Annemarie van de Mond het overgenomen en nog wat scènes gedraaid. Onder buitengewoon moeilijke omstandigheden, mag ik wel zeggen, want de Italiaanse coproducenten waren niet blij. Op een gegeven moment hebben ze er de stekker uit getrokken. Ze hadden niet het idee dat Marleen zou terugkeren en hadden iets van: jullie beloofden ons een Oscarwinnaar [Gorris won in 1996 een Oscar voor Antonia, GB] en die is er nu niet meer. We trekken ons terug.’’

Gelukkig heeft Nederland nog een Oscar-winnaar…
‘Twee maanden nadat zij moesten stoppen, werd ik gebeld met de vraag of ik het kon overnemen. Ik had vier weken de tijd. Daarin heb ik het script op veel punten herschreven, want net als Marleen ben ik geen hired gun, maar een regisseur met een eigen visie. Ik wilde er wel mijn eigen draai aan kunnen geven.’

Waarom zei u ja?
‘Er waren verschillende vrienden van me bij de film betrokken, dus het was ook een beetje een vriendendienst. Bovendien had ik zin om weer een film te maken. Ik had wel trek in een avontuur. In een vlaag van verstandsverbijstering heb ik toen “ja” gezegd. Want eigenlijk kon het niet. Er was veel te weinig tijd, maar aan het eind van die vier weken lag er toch een script waarvan ik dacht: dit kan best leuk worden. Uiteindelijk vingen we nog twee keer bot bij de Italianen, pas bij de derde poging kregen we dan toch een “ja”. Alles bij elkaar heeft de film een jaar stilgelegen. Maar elk nadeel heeft zijn voordeel, want in die tijd heb ik al het aanwezige materiaal – dat we wel moesten gebruiken, omdat het zulke dure shots waren – uitvoerig kunnen bestuderen. Ik wist precies hoe ik die beelden, die uiteindelijk een kwart van de film uitmaken, het best kon gebruiken.’

‘Ik ben geen hired gun, maar een regisseur met een eigen visie. Ik wilde er wel mijn eigen draai aan kunnen geven.’

Mike van Diem
© Filmdepot

De acteurs waren een jaar later nog beschikbaar?
‘Ja, miraculeus genoeg wel. Ik maakte me vooral zorgen om het jochie dat in de film de kleine Vito speelt. Die was echt fantastisch. Zo goed dat ik hem veel meer tekst en extra scènes heb gegeven. We waren bang dat hij in de tussentijd – de eerste opnamen waren in 2015, die van ons in 2016 – enorm veranderd zou zijn. We hebben echt onwaarschijnlijk veel mazzel gehad, want hij was geen spat veranderd. In de film gebruiken we opnamen uit 2015 en 2016 door elkaar en niemand ziet het verschil.’

Heeft Marleen Gorris de film inmiddels gezien?
‘Ik sprak haar een paar weken geleden, en ze zag er uitstekend uit. Met een grote glimlach zei ze tegen me dat ik de zaak zeker lekker had kunnen chanteren. Ik antwoordde: “Ja Marleen.” En dat heb ik ook gedaan. Niet door meer geld te vragen, maar wel in de vele verhitte discussies over de besteding van het aanwezige geld. Dan durf je toch iets harder te onderhandelen.’

En… heeft Marleen de film gezien?
‘Nee, daar wacht ze nog even mee. Wat ik me wel kan voorstellen, want uit een film stappen is een traumatische ervaring. Ik heb ook nooit een van de films willen zien die mij destijds in Hollywood zijn aangeboden. Met name Monster’s Ball en Finding Neverland liggen nog erg gevoelig.’

Heeft Annemarie van de Mond, Marleens regieassistent, Tulipani gezien?
‘Die is gewoon regieassistent gebleven. We zouden de film aanvankelijk met zijn tweeën maken, maar dan heb je twee kapiteins op een schip. Het werd al snel duidelijk dat dit niet ging.’

'Mijn gebrekkige beheersing van het Italiaans heeft me overigens niet verhinderd de Italianen op de halve millimeter te regisseren.'

Mike van Diem
© Filmdepot

Hoe was het filmen in Italië?
‘Ik weet nog steeds niet goed wat er gebeurde, maar ik heb nog nooit gewerkt op een set waar zo veel geschreeuwd en gehuild werd als bij Tulipani. De emoties liepen hoog op. Collega’s boekten midden in de nacht tickets naar Amsterdam, omdat ze het niet meer trokken. Het zal het Italiaanse temperament wel zijn. ‘Diva’ is niet voor niets een Italiaans woord. En dan zeg ik het nog heel netjes. Ik spreek zelf overigens geen woord Italiaans. Ja, de weg naar de wc kan ik wel vragen. En ik heb ook een buitengewoon handig zinnetje uit mijn hoofd geleerd: posso pagare con bancomat? Dat betekent: mag ik hier met mijn bankpas betalen? Onthoud dat, dan kom je een heel eind.

Mijn gebrekkige beheersing van het Italiaans heeft me overigens niet verhinderd de Italianen op de halve millimeter te regisseren. Dat zijn ze daar blijkbaar niet gewend. Donatella Finocchiaro, die een ster is in Italië en Chiara speelt in Tulipani, vertelde me dat er in Italiaanse films veel minder van haar gevraagd wordt dan bij ons. Wij willen mooi, exact spel, met vondsten waardoor je het verhaal nog beter kan vertellen.

Ik had tegen Donatella gezegd dat ik haar een fantastische entree zou geven in de film, een echte star entrance, wat ik trouwens bij wel meer personages doe. Dat vind ik leuk. Zo maak je het publiek duidelijk: opletten, dit personage is belangrijk! Ik herinner me dat ik haar echt veroverde in de scène waarin Chiara Gauke voor het eerst ontmoet. Ze informeert hoe hij in Italië is terechtgekomen en dan vraagt ze: “Heb je een vrouw?” Ik zei tegen Donatella: “Weet je hoe je dat moet doen? Je moet een hapje nemen, of een slokje wijn, en dan kijk je vanonder je wimpers op en vraag je of hij een vrouw heeft. Als een sluipmoordenaar.” Ze zegt het vrij onschuldig, maar door die beweging is dat zinnetje ineens heel beladen. Het zit in de trailer, dus kijk straks nog maar even.’

Gauke wordt met verve gespeeld door Gijs Naber. Waren jullie het snel eens over de rol?
‘Marleen wilde hem wat stugger en Gijs juist wat softer. Ik zag in het al geschoten materiaal vooral een Hollandse acteur in een setting die normaal alleen voor buitenlandse sterren is weggelegd, want in Nederland loop je altijd maar door een straat of langs een gracht. Zuid-Italië heeft cinemakwaliteit. Ik heb dat mythische aspect benadrukt door veel tekst bij Gauke weg te halen. Door hem zo veel mogelijk een verschijning te laten zijn. We gaan veel meer de kant op van Clint Eastwood. Gijs ziet er ook heel groot uit in de film. Het shot waarin hij zijn fiets oppakt, heb ik bewust van onder naar boven geschoten. Echt zo’n hero shot. Ik weet nog dat ik toen tegen Gijs zei: “Als ze dit in Hollywood zien en je krijgt nog steeds geen aanbieding, dan weet ik het ook niet meer.”’

Meer over Tulipani