Dertien jaar werkte regisseur Maria Peters aan haar nieuwe film De dirigent over Antonia Brico, de eerste succesvolle vrouwelijke dirigent ter wereld. 'Brico werd in 1902 geboren in Rotterdam,' zegt Peters, 'en verhuisde in 1908 met haar ouders naar de Verenigde Staten. Na een muziekopleiding in de VS en Berlijn stond ze in 1930, 27 jaar oud, als eerste vrouw voor het Berlijns Filharmoniosch Orkest. Ze was niet de allereerste vrouwelijke dirigent, maar wel de eerste die echt zo'n lange, succesvolle carrière had. Ze gaf nog concerten toen ze al in de zeventig was. In die tijd maakten Judy Collins en Jill Godmilow ook de documentaire Antonia: A Portrait of a Woman (1974) over haar. Een prachtige film die ook voor een Oscar genomineerd werd. Toen ik hem zag, kreeg ik zin om dit verhaal in een speelfilm te vertellen.'
De eerste succesvolle vrouwelijke dirigent was een Nederlandse: Antonia Brico. Regisseur Maria Peters werd gegrepen door haar verhaal en maakte een film over haar leven.
'De rol van dirigent vond men onvrouwelijk. Daarom moest Brico keer op keer vechten en smeken om een concert te mogen doen.'
Brico kreeg vanaf haar eerste concert in Berlijn uiterst lovende recensies. Ook toen ze in 1938 als eerste vrouw ooit voor het New York Philharmonic stond, waren de reacties zeer positief. Maar het bleef lastig voor haar om geboekt te worden. 'Ze had misschien zes of zeven concerten per jaar,' zegt Peters. 'Ongeveer evenveel concerten als haar mannelijke collega's per maand deden. Ze werd muzikaal wel serieus genomen, maar men vond het in die tijd niet esthetisch om een vrouw voor een orkest te zien staan. Piano of viool spelen ging nog wel, maar onvrouwelijke instrumenten als de tuba of de trompet waren problematisch en ook de rol van dirigent vond men onvrouwelijk. Daarom moest Brico elke keer vechten en smeken om een concert te mogen doen.'
Christanne de Bruijn als Antonia Brico in 'De dirigent'
Nog steeds zijn er heel weinig vrouwelijke dirigenten en componisten. Volgens de Russische dirigent Vasily Petrenko (42) komt dat doordat 'vrouwelijke dirigenten hun orkest met hun seksuele energie ontregelen'. Hij zei dat in 2013. Zijn we dan niks opgeschoten sinds de tijd van Brico? 'Nou, ik werd gebeld door een vrouwelijke componist uit Italië die heel blij is met de film. Ze zei dat het nog steeds erg moeilijk is om er als vrouw tussen te komen in de muziekwereld. Dat is ook de strekking van het boek Dirigentinnen uit 2003, waarvan het eerste hoofdstuk trouwens aan Brico gewijd is. Vrouwen moeten in de wereld van de klassieke muziek nog steeds door muren, en vooral als componist of dirigent.'
Maria Peters was op dinsdag 16 oktober te gast in Nooit Meer Slapen: beluister hier het gesprek terug