Regisseur Hirokazu Kore-eda over Shoplifters

Een jochie loopt samen met zijn vader een supermarkt binnen. Terwijl de vader de medewerkers afleidt, laadt het jochie zijn schooltas vol. De manier waarop de twee samenwerken, suggereert dat ze dit wel vaker gedaan hebben. Eenmaal buiten zien ze hoe een vijfjarig meisje door haar ouders buiten in de vrieskou wordt gezet, terwijl zij binnen ruzie maken. Vader en zoon hebben medelijden met het meisje en nemen haar mee naar huis. Wanneer moeder ziet dat het meisje blauwe plekken heeft, besluiten ze haar op te nemen in het gezin, dat verder bestaat uit oma en een jongere zus van moeder. Er is eigenlijk geen ruimte in hun huis, maar liefde is er genoeg. En kidnapping kan het niet zijn, weet vader, want ze hebben geen losgeld gevraagd.

Zo begint het prachtige, bitterzoete familiedrama Shoplifters van de Japanse regisseur Hirokazu Kore-eda. De film beleefde de wereldpremière afgelopen mei in Cannes, waar hij werd onderscheiden met de Gouden Palm, de prijs voor de beste film van het festival. Maar dat weten we nog niet als we op de dag van de première over de film praten.

Zoals in veel van uw eerdere films, waaronder Nobody Knows, Like Father, Like Son en After the Storm, spelen de kinderen weer volkomen naturel. Hoe krijgt u dat voor elkaar?
Kore-eda: ‘Vond je ze goed? Dankjewel. Ik geef de kinderen in mijn films geen script, maar vertel ze op de set wat ze moeten doen. Zo snappen ze beter waar het in een scène om draait. Niet ieder kind kan zo snel schakelen, daarom kies ik ze daar bij de audities op uit. Omdat ze op de set gekoppeld worden aan ervaren acteurs, zoals de vader en moeder, kunnen die mij helpen bij het opwekken van emoties bij de kinderen. Dat kost veel tijd, maar zo werk ik nu eenmaal graag.’

U richt zich in uw films vaak op kwetsbare familiebanden. Waarom koos u voor deze bijzondere familie?
‘In zekere zin is Shoplifters een vervolg op mijn film Like Father, Like Son, waarin ik de vraag stelde of het bij een familie gaat om de bloedband of om de tijd die je samen hebt doorgebracht. Dat combineerde ik met het feit dat er in Japan, met het neergaan van de economie, steeds meer kleine criminaliteit is. Met name de laatste paar jaar is fraude met pensioenen een probleem. Dat familieleden geen aangifte doen als opa of oma is overleden, maar het lijk wegwerken en nog jaren het pensioen opstrijken. Met die twee dingen in mijn hoofd ben ik aan deze film begonnen.’

En … wat denkt u: kun je je eigen familie kiezen?
‘Wat denkt u? Ik zie het al. U denkt van niet. Het stel in mijn film staat voor de keus. Doordat ze zelf uit hun familie verstoten werden, willen ze zelf een nieuw gezin stichten. Maar zo makkelijk is het niet, zo’n samengesteld gezin bij elkaar houden. Criminaliteit is opvallend genoeg een belangrijke drijfveer voor hen om bij elkaar te blijven.’

Uw films hebben vaak een autobiografisch element. Deze ook?
‘Hooguit dat ook ik ben opgegroeid in een gezin met zes mensen en leefde in een klein, volgepakt huis. Mijn kamer was een kast. Maar ik ben geen dief geworden.’

Zou u Shoplifters een politieke film noemen?
‘Het gaat over sociale problemen in Japan, maar of ik het daarom een politieke film zou noemen … Het is wel een boze film. Mijn meest boze film sinds Nobody Knows, die over armoede ging. Japan is de afgelopen tien jaar in een klassenmaatschappij veranderd. Dat speelt zeker mee op de achtergrond. Tegenwoordig word je een loser genoemd als je economisch gefaald hebt. Je wordt ook niet meer geholpen, omdat het je eigen schuld zou zijn. Een gezin als in mijn film wordt in de publieke opinie al snel beschouwd als een stelletje criminelen dat geen eigen verantwoordelijkheid neemt. Daar wilde ik iets tegenoverstellen. Als je met de camera bij hen naar binnen gaat, zie je namelijk iets heel anders. In die zin kun je het wel een politieke film noemen.’