Spike Lee over BlacKkKlansman

BlacKkKlansman speelt zich af in de jaren zeventig, maar trekt duidelijk lijnen naar nu. Zo eindigt de film met beelden uit 2017 van de Unite the Right Rally in Charlottesville, Virginia, waar een van de ultrarechtse demonstranten met zijn auto inreed op tegendemonstranten en zo Heather Hayer doodde. De opnamen van Lees film waren al voorbij toen Charlottesville plaatsvond, maar Lee was zo ontdaan over de reactie van president Trump (die beide kanten de schuld gaf), dat hij de beelden per se in zijn film wilde.

Op de persconferentie van BlacKkKlansman in Cannes legde de nog steeds boze regisseur uit hoe een en ander in zijn werk was gegaan. ‘Ik belde eerst met Susan Bro, de moeder van Heather, want ik zou die beelden nooit zonder haar toestemming hebben gebruikt. En Mrs. Bro zei: “Spike, je hebt mijn
zegen.” Zodra ik die had wist ik dat die motherfucking scène in mijn motherfucking film zou blijven. Want dat was moord. We hebben nu iemand in het Witte Huis – ik ga hem niet eens bij zijn motherfucking naam noemen – die, toen hij had kunnen zeggen dat Amerika staat voor liefde en niet voor haat, ervoor kiest om die motherfucking Klan, alt-right en die nazi-motherfuckers het hand boven het hoofd te houden. (…) We verlangen van onze leiders dat ze ons richting geven. En denk niet dat deze ultrarechtse bullshit alleen iets van Amerika is. Dit speelt zich over de hele wereld af. We moeten wakker worden en ons uitspreken. (…) De wereld staat op z’n kop en leugens worden verkocht als waarheid. Daar gaat mijn film over. En diep van binnen weet ik, en het maakt me niet uit wat de recensenten zullen zeggen… maar met deze film zitten we aan de goede kant van de geschiedenis. En vergeef me mijn taalgebruik, maar van deze bullshit ga je vanzelf vloeken.’

Een dag later, wanneer ik Lee spreek, is hij nog even strijdbaar, maar aanzienlijk minder boos. Het publiek en de eerdergenoemde recensenten zijn het er namelijk over eens dat BlacKkKlansman een krachtige film is, Lees beste sinds Inside Man uit 2006. Die Gouden Palm zit er misschien toch aan te komen.

In BlacKkKlansman neemt u The Birth of a Nation, Trump, Tarzan en de politie op de korrel. Mag ik Flip Zimmerman citeren en zeggen dat u op een kruistocht bent?
Lee: ‘Met deze film zeker. En je vergeet er nog een… Gone with the Wind. Kijk, ik ben een cinefiel. Ik geef filmles aan de Universiteit van New York, ik hou van films. Daarom nam ik twee van de zogenaamd beste films aller tijden – Birth of a Nation en Gone with the Wind – om aan te tonen hoe de Amerikaanse film bepaalde bevolkingsgroepen altijd heeft gedehumaniseerd. En niet alleen Afro-Amerikanen, want kijk maar naar de films van John Ford met John Wayne, en naar de manier waarop ze native Americans hebben afgebeeld. Later hebben ze dat met The Searchers nog geprobeerd recht te zetten, maar het kwaad was al geschied. Zolang film bestaat, en zolang televisie bestaat, zijn mensen van kleur gedehumaniseerd. En vrouwen… en homo’s. Daarom is het interessant voor mij om deze beelden in mijn film te gebruiken. Het helpt me mijn verhaal te vertellen.’

Je kan BlacKkKlansman een boze film noemen, maar hij is ook heel grappig…
‘Ik heb het liever over humoristisch. Grappig suggereert een komedie, en dat is deze film zeker niet.’

Hoe combineer je boosheid en humor?
‘Dat is gewoon wat ik doe. Dat deed ik ook al in Do the Right Thing, 29 jaar geleden. Sommige van mijn favoriete regisseurs doen dat ook. Neem Stanley Kubrick in Dr. Strangelove. Wat is er angstaanjagender dan een film over het einde van de wereld? En toch zit die film vol humor.’

In BlacKkKlansman heeft een van de personages het over ‘twoness’, zal er in de wereld ooit ‘oneness’ zijn?
‘Voor Afro-Amerikanen is dat een heel belangrijke vraag. We zijn nu al ruim 240 jaar in Amerika en voorlopig is die oneness er nog steeds niet. Zelfs een zwarte president in het Witte Huis heeft niet geholpen. En van de gek die nu president is, verwacht ik al helemaal niets.’

Helaas: Ook voor BlacKkKlansman liep Lee de Gouden Palm mis. Wel kreeg hij de Grand Prix van de jury (zeg maar: de tweede prijs).