Het vergeten bloedbad van Peterloo

‘Het Peterloo-bloedbad (Engels: Peterloo Massacre) of het bloedbad van Manchester was een gebeurtenis in het Engelse Manchester op 16 augustus 1819, waarbij Britse cavaleriesoldaten een demonstratie op het St. Peter's Field bestormden. De naam Peterloo (van St. Peter's Field) is een verwijzing naar de Slag bij Waterloo, vier jaar eerder. De demonstratie was georganiseerd door de Manchester Patriotic Union Society. Het voornaamste doel was hervorming van het kiesstelsel. Door een snelle groei van veel industriesteden woonden daar toen meer mensen dan op het platteland, maar werden deze bij ongewijzigde indeling van de kiesdistricten ondervertegenwoordigd in het Lagerhuis.’

Het staat gewoon op Wikipedia, en toch is deze zwarte bladzijde uit de Britse geschiedenis al lang vergeten. Niet alleen in Nederland, ook in Engeland en zelfs in Manchester. En dat terwijl de cavaleriesoldaten op de vreedzame demonstratie vijftien mensen doodhakten en meer dan 400 gewonden maakten.

De Britse regisseur Mike Leigh (1943), die met Peterloo deze schanddaad aan de vergetelheid wil ontrukken, weet wel waarom. In Venetië, waar zijn film vorig jaar september in première ging, legt hij uit: ‘Ik kom zelf uit het noordwesten van Manchester, maar heb hier nooit over gehoord op school. Het was een demonstratie van arbeiders die representatie in het parlement wilden. Maar geschiedenisboekjes gaan niet over arbeiders, die gaan over koningen en koninginnen. En dus verdween dit bloedbad uit ons geheugen. Op de set werkten we met veel mensen uit Manchester en vrijwel niemand had voor ze aan deze film begonnen van Peterloo gehoord. En dat terwijl ze daar, net als ik, soms op nog geen 15 minuten afstand vandaan woonden.'

Er staan daar geen gedenktekens?
Leigh: ‘Nu wel, omdat het in 2019 precies 200 jaar geleden is, maar dat is pas sinds kort. Ik hoorde er voor het eerst over toen ik een jaar of twintig was. Ik weet nog dat ik toen dacht, hier zou iemand eens een film over moeten maken. Maar ik dacht daarbij niet aan mijzelf, want ik doe geen kostuumdrama’s. Ik maak eigentijdse films [zoals Naked, All or Nothing en Another Year, red]. Pas sinds Mr. Turner, wat ook een soort kostuumdrama was [Leigh heeft het over zijn veelbekroonde biopic over de achttiende-eeuwse schilder William Turner, red], dacht ik: waarom zou ik het niet zelf doen.’

En daarmee is de film ook een soort gedenkteken geworden.
‘Absoluut.’

In de film zien we hoe verschrikkelijk onrechtvaardig die tijd was. Je kon worden opgehangen voor het stelen van een jas. Is dat dichterlijke vrijheid of historisch correct?
‘Alle gevallen in mijn film, en we zien er drie voor de rechter komen, zijn destijds precies zo, en ook nog eens door precies die rechters, behandeld. Mensen werden toen opgehangen, of naar Australië verscheept, voor de kleinste vergrijpen.’

Het bloedbad vond 200 jaar geleden plaats en toch voelt de film heel actueel…
‘Klopt. We begonnen een jaar of vier geleden aan de film en hadden bijna dagelijks iets van: dit verhaal wordt steeds relevanter. We vonden die gebeurtenis natuurlijk altijd al belangrijk, maar ineens zagen we om ons heen vergelijkbare dingen gebeuren.’

Wanneer je dat als regisseur van een film ziet gebeuren, knijp je dan stiekem je handjes dicht?
‘Op een heel cynisch niveau… ja absoluut. Vooral omdat het altijd goed is wanneer de tijd je film nog belangrijker maakt. Maar eigenlijk denk ik bij elke film die ik maak dat ie belangrijk is voor de tijd waarin we leven.’

Heeft u een missie met deze film? Bijvoorbeeld dat Peterloo niet vergeten wordt.
‘Natuurlijk is het fijn als mensen door deze film meer over Peterloo weten, maar daar gaat het mij niet om. De film is breder, universeler, dan terughalen wat daar 200 jaar geleden gebeurd is. Hij heeft, en daar hadden we het daarnet al even over, ook zeggingskracht over nu. De film gaat namelijk ook over het haperen van de democratie. Waarom komen er miljoenen vluchtelingen uit Zuid-Amerika, Afrika en Noord-Afrika naar Europa? Omdat er in het Westen mensen aan de macht zijn die hun democratische verplichtingen uit de weg gaan. Dus ja, Britten worden door de film herinnerd aan Peterloo, maar ik hoop toch dat ze ook kritisch gaan kijken naar wat er nu allemaal aan de hand is.’

De recensies in Engeland op de film waren opvallend goed. Uw collega Ken Loach kreeg nog wel eens op zijn kop omdat hij anti-Engelse films zou maken.
(lachend) ‘Klopt, er zitten heel goede tussen. Maar je hebt ze duidelijk nog niet allemaal gelezen.’