Just 6.5: actuele misdaadfilm over het reusachtige Iraanse drugsprobleem

Met piepende banden komen twee auto’s tot stilstand voor een vervallen drugspand. Bebaarde agenten in burgerkleding stappen uit, omsingelen het gebouw en trappen de deuren in. Eén dealer weet te ontsnappen en wordt achtervolgd door een labyrint van smalle steegjes. Het kat-en-muisspel wordt dynamisch gefilmd, met veel zooms, terwijl een dreigende synthesizertoon de spanning opvoert.

Een fragment uit The French Connection? Serpico misschien? Nee, met deze puike actiescène begint de Iraanse misdaadfilm Just 6.5, die bij vlagen veel wegheeft van een Amerikaanse politiethriller uit de jaren zeventig, maar intussen een hoogst actueel verhaal vertelt over het huidige Iran. Centraal staat een opvliegende agent (Payman Maadi, bekend van Oscarwinnaar A Seperation), die de jacht heeft geopend op een beruchte drugsbaron.

Just 6.5 was een ongekende hit in Iran en oogstte ook lof op internationale festivals. Wat de film vooral interessant maakt – naast de geslaagde actiescènes – is de ambiguïteit van het verhaal. Zo blijf je voortdurend gokken naar de motieven van de agent, terwijl zijn grote tegenstander onverwacht menselijke trekjes heeft. En ook de Iraanse misdaadbestrijding wordt niet eenduidig afgeschilderd. De film laat er geen twijfel over bestaan dat drugscriminaliteit een groot probleem is dat terecht wordt bestreden. (De titel verwijst naar een gefrustreerde uitspraak van de hoofdpersoon: ‘Toen ik met dit werk begon hadden we hier een miljoen verslaafden, nu zijn het er zesenhalf miljoen.’) Maar we zien ook dat de aanpak van het probleem flink tekortschiet – er zijn rare bureaucratische regels, overvolle gevangenissen, buitensporig zware straffen.

Voor westerse kijkers roept dat de nodige vragen op. Mochten de makers van Just 6.5 alles laten zien wat ze wilden? Hoe kwamen de kritische elementen langs de notoir strenge censuur in Iran? We vroegen het Saeed Roustayi, de 31-jarige regisseur en scenarist van de film, per e-mail. (Zijn antwoorden werden uit het Perzisch vertaald door Massy Naimi Zaker.)

Just 6.5 bevat een paar sterke actiescènes. Heeft u zich laten inspireren door specifieke actie- of politiefilms?
Roustayi: ‘Genres interesseren mij eigenlijk niet zo. Bij het maken van Just 6.5 had ik geen bepaald genre in gedachten, en ik heb me ook niet specifiek door actiefilms laten inspireren. Ik zou de film eerder een sociaal-maatschappelijk drama noemen waar gezien de thematiek onvermijdelijk wat actie in voorkomt. Voor mij draait de film om het personage van Naser, de drugsbaas. We leren hem aanvankelijk kennen doordat de andere personages over hem praten, zo ontstaat er een bepaald beeld van hem, maar wanneer hij halverwege de film ten tonele verschijnt, blijkt hij veel complexer in elkaar te zitten.’

De werkwijze van de politie wordt heel gedetailleerd getoond. Hoe hebt u dat onderzocht? Werd u door de politie geadviseerd?
‘Ik ben van oorsprong documentairemaker en ben dus wel gewend om veel onderzoek te doen. Dat moet ook wel als je dit soort maatschappelijke thema’s aansnijdt. Dus ja, ik heb veel met de politie gepraat, ik heb gevangenissen bezocht en zittingen bijgewoond van drugssmokkelaars. En we hebben ook ons best gedaan de locaties, zoals het politiebureau en de gevangenis, zo authentiek mogelijk na te maken. Voor sommige scènes hebben we spullen en uitrustingen van de politie kunnen huren, maar we hebben daar verder niet mee samengewerkt. De film is compleet onafhankelijk gemaakt, en gefinancierd door particuliere investeerders.’

De film werpt een kritische blik op zowel de drugshandel als op het juridische systeem in Iran. Kreeg u daar geen problemen mee?
‘Het was zeker een moeilijke film om te maken. Het duurde ruim zeven maanden voordat het Iraanse ministerie van Cultuur en Islamitische Leiding onze plannen goedkeurde. Daarna konden we pas beginnen. In Iran komt er sowieso veel kijken bij het maken van een film. Los van de gebruikelijke rompslomp rond bijvoorbeeld het filmen op locatie, moet je ook aan diverse instellingen verantwoording kunnen afleggen. Zo zijn we streng ondervraagd en bekritiseerd door de Iraanse politie. Maar ondanks al deze belemmeringen hebben we toch de film kunnen maken die iedereen nu kan zien.’

In een aantal scènes komt een grote groep verslaafden voor. Klopt het dat u daarvoor echte verslaafden hebt gecast? Was er vooraf discussie over de vraag of dat verantwoord was?
‘We wilden recht doen aan de realiteit en hadden domweg te weinig acteurs en figuranten die echt konden overtuigen als verslaafden. Daarom besloten we de medewerking te vragen van een aantal echte verslaafden. We hadden zeker niet de intentie om misbruik van die mensen te maken – we hebben heldere afspraken met ze gemaakt, contracten opgesteld en ze een vergoeding gegeven. Bovendien hebben we ze vooral ingezet voor totaalshots. De verslaafde personages die langer in beeld zijn, zijn vaak wel professionele acteurs.’

De film is een groot succes in Iran. Hoe wordt erover gesproken?
‘Just 6.5 is de best bekeken dramafilm in de geschiedenis van de Iraanse cinema. Veel mensen hebben hem meerdere keren in de bioscoop gezien, en hij wordt alom goed beoordeeld. De maatschappelijke invloed is ook groot, zo hebben we berichten ontvangen dat veel verslaafden na het zien van de film zijn afgekickt, en zelfs dat mensen zijn gestopt met het verhandelen van drugs.’