‘We geven niet zomaar acht ton aan een paar jonge makers. Het gaat ons om de juiste balans tussen ervaring, talent en inhoud. De ene keer laten we, in overleg met omroepen en producenten, een jonge, onervaren regisseur samenwerken met een doorgewinterde producent. Of we koppelen een gerenommeerde filmmaker aan nieuwe schrijvers en veelbelovende acteurs. Je kunt niet in één klap alles verjongen en vernieuwen. Zolang het geheel maar klopt: verhaal, regie, productie en cast.’
Zo verwoordt Jeanine Hage, directeur van het Coproductiefonds Binnenlandse Omroep, de gedachte achter de Telefilms. Haar stichting financiert sinds 1989 jaarlijks speelfilms, korte films en documentaires uit de buitenlandse opbrengsten van de NPO-zenders. Hage legt uit dat Telefilms zijn bedoeld als stimulans voor filmmakers en een opstap kunnen vormen van tv-film naar bioscoopproductie of serie.
De kuthoer is de eerste van zes nieuwe Telefilms rond het thema ‘crime’. Hierin willen de makers ook iets blootleggen over de wereld waarin we leven. ‘Hopelijk zet hij aan tot discussie.’
‘De jonge generatie filmmakers wil misstanden in de maatschappij aan de kaak stellen en een boodschap overbrengen’
Regisseur Ivo van Aart en scenarist Daan Windhorst zijn jong, onervaren en ambitieus. In hun Telefilm De kuthoer krijgt columnist en auteur Femke (Katja Herbers) het op sociale media zo zwaar te verduren dat het haar te veel wordt. Terwijl haar dochter op de middelbare school een protestmanifestatie over vrijheid van meningsuiting organiseert, rekent ze in koelen bloede af met haar mannelijke belagers.
‘Het is geen cynische maar een boze film,’ zegt Van Aart (30). ‘We willen iets blootleggen over de wereld waarin we leven. Sociale media domineren, de polarisatie groeit en de vraag rijst hoever je kunt gaan met wat je over een ander zegt.’
Windhorst (29) heeft zich kunnen uitleven op het hoofdpersonage. ‘Vanwege de grote kloof tussen wat ze vindt en wat ze uitstraalt. Ze lijkt vrolijk en onbezorgd, maar intussen broeit het en neemt ze haar toevlucht tot een interessant zelfverdedigingsmechanisme. Extreem misschien, maar hopelijk zet de film aan tot discussie.’
Katja Herbers in De kuthoer
Kunstgreep
Van Aart en Windhorst vormen al een duo sinds ze elkaar op hun veertiende tijdens een theatercursus ontmoetten. De eerste volgde de opleiding Film en Audiovisuele Media in Hilversum, de tweede studeerde Writing for Performance aan de HKU in Utrecht.
De keuze voor ‘crime’ als thema van de nieuwe serie Telefilms is weinig verrassend. Alsof er niet genoeg misdaad te zien is op tv. Terwijl de publieke omroepen liever geen rode draad zouden hebben die de zes afleveringen verbindt, geeft de netmanager volgens Hage wel de voorkeur aan een gemeenschappelijke noemer. ‘Die heeft er een mooi tijdslot voor vrijgehouden, midden op de avond, en wil zo veel mogelijk kijkers trekken. Dat lukt beter met een geheel dan met losse afleveringen. En zulke relatief dure producties hebben volop promotie nodig.’
Opvallend genoeg waren Van Aart en Windhorst niet van plan een misdaadfilm te maken, maar toen ze een voorstel voor een Telefilm konden indienen, pasten ze een van hun scripts erop aan. Dat lijkt een kunstgreep, maar het sluit goed aan bij hun aanpak, zegt Van Aart. ‘We duiken geregeld het café in om met kranten, tijdschriften en smartphone de temperatuur van de samenleving op te nemen. Zo komen we al associërend tot nieuwe ideeën en blijven we actueel.’
Daarmee voldoen ze aan een belangrijke voorwaarde van de Telefilm: het aansnijden van maatschappelijke issues. Dat is precies wat Hage aanspreekt in de jonge generatie filmmakers. Ze merkt dat die nogal eens met ‘zware verhalen’ komen aanzetten. ‘Soms zelfs met een opgeheven vingertje. Ze willen in elk geval misstanden in de maatschappij aan de kaak stellen en een boodschap overbrengen met hun film.’
Tussen de 123 Telefilms die van 1999 tot 2019 zijn uitgezonden zitten titels die jaren later nog altijd fier overeind staan en een doorbraak voor regisseur, acteurs of scenaristen betekenden. Suzy Q (1999) van Martin Koolhoven bijvoorbeeld, met Carice van Houten en Michiel Huisman. Of Aanmodderfakker (2014) van Michiel ten Horn met Gijs Naber in de hoofdrol: goed voor drie Gouden Kalveren. Andere succesvolle Telefilms waren onder meer Cloaca (Willem van de Sande Bakhuyzen, 2003), Bluebird (Mijke de Jong, 2004), Het schnitzelparadijs (Martin Koolhoven, 2005), Tbs (Pieter Kuijpers, 2008) en Matterhorn (Diederik Ebbinge, 2013).
Pijnpunten
Van Aart hoopt dat zijn films de kijker aan het denken zet, maar wil tegelijkertijd graag vernieuwen. Virtualrealitytechnieken toepassen bijvoorbeeld, maar ook ‘bewezen filmgenres’ op zijn eigen manier interpreteren. ‘Je kunt een klassiek genre kiezen en toch verrassen en vernieuwen. Of de grenzen met andere genres verkennen.’
Windhorst noemt regisseur Jordan Peele van Get Out (2017) en Us (2019) als inspirerend voorbeeld. ‘Zoals hij een genre, in dit geval horror, weet op te rekken en er iets nieuws van maakt, terwijl hij tegelijkertijd actuele maatschappelijke pijnpunten blootlegt.’
Op een soortgelijke manier kan Van Aart naar filmklassiekers kijken. ‘Laatst zag ik Jaws. Allereerst een spannende film over drie mannen die achter een haai aan zitten, maar ook een verhaal over politiek. Moet de burgemeester de stranden dichtgooien vanwege die haai of gaan de commerciële belangen voor? Zo’n dilemma is toch van alle tijden?’
De productiekosten voor een Telefilm bedragen acht ton. Gemiddeld genomen is dat goed voor een gedegen voorbereiding, zo’n twintig draaidagen en een uitgebreide montageperiode. Groot voordeel is dat het geld in één keer beschikbaar is: maker en producent hoeven niet de boer op met hun filmplan om de financiering rond te krijgen. Ook inhoudelijk of tijdens de casting hoeven de makers doorgaans geen concessies te doen.
Luxe
Zo werden Van Aart en Windhorst tijdens de productie van De kuthoer geen enkele keer teruggefloten. ‘Ook niet vanwege de titel. Onze contactpersonen bij de publieke omroep hebben daar nooit zorgen over geuit. We zijn ons maar al te bewust van de luxe van die betrokkenheid en de artistieke vrijheid. Dat zal bij een speelfilm niet gauw gebeuren. Daar draait het om geld verdienen en is de keuze beperkt.’
Hage geeft aan dat de distributeur op zijn strepen kan gaan staan bij een bioscoopproductie. ‘Dan eisen ze bijvoorbeeld dat Katja Schuurman de hoofdrol krijgt, terwijl Bianca Krijgsman er een Emmy mee in de wacht zou kunnen slepen. Dat commerciële sausje ontbreekt bij de Telefilm.’
Wat Van Aart en Windhorst graag zouden bereiken in hun loopbaan? Windhorst stelt zijn idealen voorop, niet zozeer zijn carrière. ‘Zolang we maar scripts en films kunnen maken waarbij de inhoud vooropstaat. Je kunt wel dromen over die ene film die je dolgraag zou maken, maar het filmlandschap verandert voortdurend.’
Van Aart zou zijn auteurschap graag verder ontwikkelen. ‘Het gaat om het verhaal dat ik wil vertellen, in welk genre dan ook. Ik zou graag iets nieuws brengen om de boel op scherp te zetten. Films maken die luikjes openzetten.’
Vanaf 8 januari is zes weken lang elke woensdag om 20.30 uur een nieuwe Telefilm te zien op NPO 3. De zes films zijn tevens online te zien via NPO Start. Meer info over dit misdadige zestal staat hieronder.
8 januari: De kuthoer
Regie: Ivo van Aart; scenario: Daan Windhorst
Columniste Femke wordt dagelijks overspoeld met nare anonieme berichten en op social media voor van alles uitgemaakt en dood gewenst. De woedende columniste laat het er niet bij zitten en besluit wraak te nemen op degene die haar digitaal kapot maken.
15 januari: Hemelrijken
Regie: Stanley Kolk; scenario: Chris Westendorp
In de Eindhovense wijk Hemelrijken probeert ex-gedetineerde Kelly (Jennifer Welts) haar leven weer op te bouwen. Gaat ze net als zus Samantha (fijne rol van Esmee van Kampen) tegen een karig loon pakketjes rondbrengen of pakt ze liever snel geld als drugsdealer?
22 januari: King of the Road
Regie: Danyael Suguwara; scenario: Marcel Visbeen
Vrachtwagenchauffeur Barry (Guido Pollemans) had het toch al niet zo op allochtonen en nieuwkomers, maar nu is zijn bijrijder ook nog eens door Marokkaanse jongeren het ziekenhuis in geslagen. Vervolgens blijkt dat diens vervanger (Majd Mardo) een Marokkaanse achtergrond heeft en met hem moet Barry een lange buitenlandse rit maken.
29 januari: Hallali
Regie: Eché Janga; scenario: Oscar van Woensel
Wat gebeurt er wanneer burgemeester Gerben Kooistra (Daniël van Wijk) uit het noorden van het land een gemoedelijk dorp onder de rivieren onder zijn hoede krijgt? Gemeentepolitiek krijgt een onverwachte dimensie zodra hij wordt geconfronteerd met het criminele netwerk van opa Jantje (Bart Slegers).
5 februari: Boy Meets Gun
Regie: Joost van Hezik; scenario: Willem Bosch
Eenmaal in het bezit van een pistool krijgt filosofiedocent Maarten (Eelco Smits) plots een heel andere kijk op levensbeschouwelijke kwesties. Het is zelfs de vraag of hij het wapen de baas kan blijven.
12 februari: Magic Mountains
Regie en scenario: Urszula Antoniak
Lex (Thomas Ryckewaert) nodigt zijn ex-geliefde Hannah (Hannah Hoekstra) uit voor een klimvakantie in de Poolse bergen om oud zeer te begraven. Hun lokale gids Voytek vertrouwt het niet en probeert te voorkomen dat de twee het laatste stuk gezamenlijk afleggen.