Operation Varsity Blues: ontluisterende documentaire over omkoopschandaal

Operation Varsity Blues is geregisseerd door Chris Smith, bekend van Jim & Andy: The Great Beyond , Tiger King en Fyre. Naast de nagespeelde scènes zitten er ook veel interviews in de documentaire, onder anderen met onderzoeksjournalist Daniel Golden (1957). Hij won in 2004 de Pulitzer Prize met een serie artikelen in The Wall Street Journal over hoe Amerikaanse topuniversiteiten steeds minder toegankelijk worden: in de toelatingsprocedure maken kinderen uit de elite – mede door donaties – vele malen meer kans om toegelaten te worden, zonder dat hun schoolprestaties dit rechtvaardigen. Deze artikelen kwamen samen in Goldens boek The Price of Admission (2006), dat hij nu geactualiseerd heeft met een hoofdstuk over het omkoopschandaal rond Rick Singer.

De VPRO Gids belde Daniel Golden, die in Boston aan een nieuw onderzoeksproject werkt, voor een gesprek over dikke donaties, grijze gebieden en het betere voordringen.

Was u verbaasd toen in 2019 bleek dat bij Rick Singer een plekje op een Amerikaanse topuniversiteit gewoon te koop was?
Golden: ‘Natuurlijk wist ik vanuit mijn eigen onderzoek dat geld een belangrijke factor is in het toelatingsbeleid van onze universiteiten. Maar de brutaliteit van Singers methode verbaasde me wel echt. De beïnvloeding van toelatingscommissies via enorme donaties, zoals ik beschrijf in mijn boek, is – hoe dubieus ook – legaal, terwijl je het in Singers geval hebt over keiharde omkoping. Zó schaamteloos voordringen, dat was ik nog niet tegengekomen. Maar de rol van geld bij de toelating van studenten is alleen maar groter geworden sinds het uitkomen van mijn boek, dus in zekere zin was het onvermijdelijk dat dit soort fraude vroeg of laat zou opduiken. ’

Geld doneren aan de universiteit en zo de kans dat je kind er wordt toegelaten verhogen, klinkt ook niet heel anders dan smeergeld betalen. Waarom mag dit eigenlijk wél?
‘Ja, goeie vraag. Wanneer je doneert aan een universiteit waar je kind op probeert te komen, heb je het dan nog over liefdadigheid? Of vindt er een uitruil plaats? Toch is het in Amerika niet wettelijk verboden. Sommige universiteiten hebben de regel dat je niet mag doneren in het jaar waarin je kind zich aanmeldt, maar ja: dan doneer je gewoon een jaartje eerder. Er zou wat mij betreft een veel dikkere muur moeten komen tussen de financiële afdeling en de afdeling inschrijvingen. Dat is ook een van de aanbevelingen in mijn boek.’

Waarom is de druk om op ‘de juiste’ universiteit te komen zo toegenomen?
‘Topuniversiteiten willen steeds selectiever en exclusiever worden, want dan stijgen ze in de rankings. Daardoor zie je dat het percentage studenten dat wordt aangenomen alsmaar daalt. Bij de topuniversiteiten is het nog maar een paar procent; we zeggen al gekscherend dat zij net zo lang doorgaan tot ze op nul zitten. Die toegenomen exclusiviteit heeft gezorgd voor de opkomst van college counselors als Rick Singer. Vroeger was de college counselor iemand op je middelbare school. Zo’n schoolfunctionaris is erbij gebaat dat hij niet alleen jou, maar alle scholieren correct adviseert en hij zal al helemaal niet voorstellen om smeergeld te betalen. Maar een commerciële counselor hoeft alleen zijn klant tevreden te houden: het gezin dat hem inhuurt. Niet dat ze allemaal als Rick Singer zijn natuurlijk. Maar toch: als ouders hun kind per se op een elite-universiteit willen hebben terwijl de schoolresultaten er niet naar zijn, dan heeft de counselor een motivatie om dat kind alsnog naar binnen te loodsen. Niemand die zo’n privécounselor verder controleert, en het worden er steeds meer: toen ik mijn boek schreef had je er misschien een paar duizend, inmiddels zijn het er minstens vijftienduizend. Je moet veel geld hebben om zo iemand in te schakelen, dus deze ontwikkeling vergroot de kloof tussen arm en rijk. In combinatie met de steeds lagere toelatingspercentages op universiteiten zijn die counselors een recept voor wanhoop onder ouders, van wie sommige bereid blijken héél ver te gaan voor een plek op een topuniversiteit. Ouders streven naar prestige, naar in de juiste kringen verkeren. Hun kind moet en zal aangenomen worden – liefst ook nog zonder dat het doorheeft dat er met z’n inschrijving is gerommeld.’

U bracht uw boek uit in 2006, in 2019 werd het omkoopschandaal bekend, nu is er deze documentaire – denkt u dat dit alles iets zal veranderen?
‘In mijn boek toonde ik aan wat mensen al langer vermoedden: rijke en witte aspirant-studenten hebben meer kans om aangenomen te worden op topuniversiteiten, helemaal wanneer hun ouders alumni zijn van zo’n universiteit. Sinds mijn boek kunnen universiteiten niet meer ontkennen dat dit aan de hand is, maar ze komen tegenwoordig met nieuwe uitvluchten: bijvoorbeeld dat een elitestudent zo veel donaties binnenbrengt dat je daar weer minder bedeelde studenten mee kunt helpen. Het doel heiligt de middelen, beweren ze. Tja, het lijkt mij dat er toch echt betere manieren van financiering te bedenken zijn dan je plekjes in de collegebanken verkopen aan de hoogste bieder. Maar ik zie het niet zo gauw veranderen, helaas. De universiteiten hebben er geen belang bij en ook de overheid doet er niks aan, want veel prominente politici zijn alumni van topuniversiteiten en zijn daardoor op hun hand. De college counselors blijven er ondertussen goed aan verdienen. Uiteindelijk fungeert dat hele omkoopschandaal zelfs als reclame voor de desbetreffende universiteiten. Want mensen zeggen: “Wow, beroemdheden en zakenmagnaten tellen honderdduizenden dollars neer om hun kind op deze universiteit te krijgen, dat moet wel een geweldige plek zijn!” Zo neemt de gekte alleen maar verder toe. Rick Singers zijdeur is nu natuurlijk wel afgesloten en sportcoaches zullen vast beter gecontroleerd worden, maar er zitten genoeg andere kwetsbaarheden in het toelatingssysteem. Zolang dit systeem de elite bevoordeelt, zullen er ongetwijfeld nieuwe schandalen volgen.’