Chaos op de apenrots

‘Binnen een jaar is deze bank honderd miljard waard!’ In de eerste aflevering van De prooi zet Pierre Bokma als ABN-Amro-topman Rijkman Groenink de juichstemming van voor de crisis goed neer. Hij is de man die met zijn torenhoge ambities de bank naar een hoger plan moet tillen. Maar geliefd is hij niet. Zijn botheid gaat zelfs zo ver dat hij naar een empathiecoach wordt gestuurd – een hilarische scène. Het mag niet baten, zo zal in de overige twee delen blijken. Aan het slot is de bank gesplitst en verkocht, en Groenink uitgespeeld.

Volgens Jeroen Smit – schrijver van journalistieke thriller De prooi, de basis van Frank Ketelaars televisiescenario – komt de serie angstig dicht bij de werkelijkheid. Maar regisseur Theu Boermans wil daar niets van weten:
‘Het boek De prooi is al geen werkelijkheid, want dat is van horen zeggen en iedereen heeft zijn eigen perceptie. Dus er zijn vele waarheden in deze. De journalistiek probeert altijd “de” waarheid te vinden. Drama begint juist met de leugen, en hoopt daarmee een glimp van een vermoeden van waarheid te laten zien. Die glimp bevindt zich ergens vrij zwevend tussen alle perspectieven. Journalisten zoeken naar een eindoordeel, alsof je het hebt over een raadsel met een oplossing. Mij gaat het juist om het caleidoscopische.’

Hoe bent u bij deze serie betrokken geraakt?
‘Ik heb eerder met scenarioschrijver Frank Ketelaar gewerkt, bij de televisiefilm De uitverkorene, vandaar dat ik hiervoor werd gevraagd. Ik vond het een interessante serie en ik wilde hem heel graag met Pierre Bokma doen. Pierre kon niet, maar de Vara bleek bereid de serie een jaar uit te stellen. Gelukkig, want Pierre en ik kunnen lezen en schrijven met elkaar. En er zijn natuurlijk meer fantastische acteurs, maar hij komt gewoon het dichtste bij Rijkman Groenink. Ook fysiek.’

Waar draait het voor u om in De prooi?
‘Het gaat uiteindelijk om mensen, mensen die met hun hele hebben en houden en al hun gevoelens in een bikkelhard, totaal doorgedraaid financieel systeem zitten. Als de chaos op zo’n apenrots toeslaat, is het fascinerend om te kijken wat er gebeurt. Wat er met die ene hoofdaap gebeurt, die in het oog van de storm zit. Hij heeft geroepen: ik ben de weg, ik ben de heiland. Als je zoveel belooft, dan schiet je jezelf natuurlijk in de voet. En dat is tragisch. Wat mij betreft gaat De prooi niet over de schuldvraag . Juridisch is Groenink sowieso niet schuldig. Maar ik wil geen oordeel uitspreken met deze serie, het gaat me om het menselijke drama. Of je het nou over King Lear of Hamlet of Jezus Christus hebt: alle tragische helden sneuvelen uiteindelijk aan de verwachtingen die ze hebben opgeroepen.’

Hoe keek u destijds zelf naar de bankencrisis?
‘Dat het zo gierend uit de bocht vloog, is denk ik inherent aan het kapitalistisch systeem. Maar dat is nou eenmaal het systeem waar we het mee zullen moeten doen. Tja, anders moeten we Marx weer uit de kast gaan halen, hè? Het was zo’n chaos toen met ABN- Amro, en alle pijlen richtten zich al gauw op Rijkman Groenink. Dat het hem nog steeds dwars zit dat hij als een graaier wordt gezien, zoals hij laatst zei in Coen Verbraaks interviewserie Kijken in de ziel, dat snap ik best. Er zijn geen bonussen uitgekeerd, en hij was absoluut tegen de opsplitsing van de bank. Het zijn simpele geesten die dan zeggen: Groenink heeft de bank opgeblazen om zijn zakken te vullen. De serie probeert te nuanceren, in elk geval op het menselijke vlak. We zien Groenink worstelen met zijn gebrek aan empathie, bijvoorbeeld.’

Gebrek aan empathie bij machtige leiders wordt vaak gelinkt aan psychopathie.
‘Ik kan niks met dat soort stempels. Hamlet, Macbeth, Ajax, Hercules... eigenlijk zijn dat dan allemaal wel een soort psychopaten. Misschien maakt dat ook wel de interessantste dramatische personages. Dat wij daar tegenwoordig dan zo’n label op moeten plakken – het zal wel.’

Rijkman Groenink zit tegenwoordig in het bestuur van Het Nationale Toneel, waar u artistiek leider bent.
‘Ja, daarin is hij benoemd nadat ik dit contract al had getekend. Dus ik zat in de rare situatie dat ik van de set af kwam waar ik met Pierre gedraaid had en dat ik dan ’s avonds een vergadering had met het NT en de echte Rijkman Groenink. Maar we hebben het er niet over gehad. Hij heeft de serie wel gezien, dat vond ik een kwestie van fatsoen. En hij is intelligent genoeg om te zeggen: ik vind er niks van. Maar hij had natuurlijk al een uitgesproken mening over het boek van Jeroen Smit, daarvan zei hij dat het niets met de werkelijkheid te maken heeft. Dat moet hij alleen maar erger hebben met deze serie. Hij zei: dankjewel dat ik het heb mogen zien. Dat was alles.’

Hoe kijkt u zelf aan tegen het eindresultaat van de serie?
‘Ik had hem wel een paar afleveringen langer willen maken. Dan hadden we een laag dieper kunnen zakken in de personages, dat je meer van hun privélevens ziet. Dat was fascinerend geweest. Maar ik ben zeker niet ontevreden met de serie zoals hij nu is. Ik vind de acteurs fabuleus, en ook het camerawerk, de art direction... Ik denk dat we binnen de mogelijkheden er zoveel mogelijk uitgehaald hebben wat erin zat.’

Bent u zelf eigenlijk klant bij ABN-Amro?
‘Ja, ik zit al sinds jaar en dag ik bij die bank. Maar ondanks dat mochten we niet bij ze filmen! Alles wat je in de serie van de Zuidas ziet, is guerilla gedraaid.’