De televisieserie De ontmaskering van de vastgoedfraude vertelt een klassiek verhaal over hoogvliegers die diep vallen. Met in een hoofdrol de onlangs overleden acteur Jeroen Willems, als ongrijpbare en bloedlinke macher.

Dit is een verhaal over grenzeloosheid. Over mannen met grote ego’s, zwelgend in hun zucht naar rijkdom en succes. Over joekels van boten en peperdure horloges.

De hoofdrolspelers in De ontmaskering van de vastgoedfraude, een vierdelige televisieserie van Marc en Roeland Linssen onder regie van Hanro Smitsman, geloofden in greed is good, Gordon Gekko’s vaak geciteerde uitspraak in de film Wall Street.

De deconfiture van die ‘graaicultuur’ vond al zijn beslag in boeken en verschillende toneelstukken; financieel theater is in. De val van ABN Amro werd vorig jaar door het Nationale Toneel bewerkt tot De prooi , en ook het boek De vastgoedfraude is bewerkt tot een toneelstuk: De verleiders . En nu is er, losjes gebaseerd op laatstgenoemd boek, een televisieserie, die zich laat bekijken als spannende thriller en psychologisch drama ineen.

De focus in het verhaal ligt op de twee kopstukken in de omvangrijke vastgoedfraudezaak die in 2007 aan het licht kwam, waarbij honderden miljoenen euro’s verdwenen in de zakken van een stel handige jongens, en die gereputeerde bedrijven zoals Bouwfonds en Philips Pensioenfonds op de rand van de afgrond bracht.

In de serie draait het om twee kopstukken: Ger van Woerkom (Ian Bok), losjes gebaseerd op voormalig Bouwfonds-directeur Jan van Vlijmen, en zijn oom, raadgever en macher Theo Frijn, gespeeld door de onlangs overleden Jeroen Willems. De kans om Willems, die alom wordt gezien als een van de grootste acteurs die Nederland rijk was, te zien schitteren in een van zijn laatste rollen plaatst de serie onvermijdelijk in een ander licht.

Sterfscène
Twee weken na Willems’ dood spreken we in Amsterdam scenarioschrijvers Marc en Roeland Linssen. Marc: ‘De dag na zijn dood stond een viewing gepland. We zijn toen toch allemaal bij elkaar gekomen, daar hadden we behoefte aan. Het erge is, in een van de eerste scènes ligt Jeroen voor dood op de grond, en zijn vriendin vindt hem. Bij dat shot moest iedereen meteen huilen .’

Regisseur Hanro Smitsman, in een telefonische reactie: ‘Ik ben nog steeds ontzettend verdrietig en ik vind het moeilijk om naar hem te kijken. Ter voorbereiding van de sterfscène hebben we het erover gehad, over doodgaan. Hoe is dat, als je weet dat je gaat sterven. Hoe kijk je dan. Ook hebben we gepraat over zijn vader, die vrij jong is gestorven.’

Heeft Smitsman na het overlijden van Willems andere keuzes gemaakt in de montage?
‘Die was al af, dus dat kon niet. Maar anders had ik wel langer willen doorzoeken, er echt alles willen uithalen. Ik was erg blij met onze samenwerking ; het klikte enorm en er waren plannen voor een nieuwe film samen. We hebben het vaak gehad over wat we de intentie noemen; wat wil je overbrengen met de scène . Jeroen reageerde heel primair op zijn tegenspelers. Dat moest je gewoon laten gebeuren. Het was een heel spannende acteur die altijd bleef zoeken.’

Marc Linssen: ‘Jeroen speelt in de serie iemand die de grenzen opzoekt. En die verraden wordt door de man die het meest voor hem betekent, zijn neef. Je voelt het verlangen en de eenzaamheid. Hij heeft iets heel onbenoembaars in deze rol .’

Grote verhalen
De broers Roeland en Marc Linssen zijn groot geworden in soaps, eerst bij Doctor Proctor Scripts en later bij Script Studio van Endemol, en hebben nu succes met wat zich ontpopt tot een reeks dramaseries over machtige publieke figuren: na Beatrix, in de vpro-serie Beatrix, Oranje onder vuur, en de kopstukken in de vastgoedfraude volgen nog Freddy, over Freddy Heineken (vanaf 9 februari, met Thom Hoffman), en, ook voor de vpro, het vierdelige Cruijff.

Marc Linssen: ‘Het zijn grote verhalen over bijzondere karakters, met een eigen idioom. Maar wat het gegeven ook is, wij maken overal verhalen van. Over elkaar nodig hebben, over liefde, uiteindelijk. En familie.’

Ze werken samen vanaf het begin. Dat ze zelf broers zijn, speelt onmiskenbaar een rol in hun werkproces.
Marc: ‘We waarderen elkaar, er is een diepgevoeld vertrouwen. We vullen elkaar aan. Roeland is de nadenker met diepgang.’

Roeland: ‘Marc is impulsiever, extremer. Cre- atief ook. Je trekt elkaar door de dalen. Elke productie kent er minstens één.’

Marc: ‘Je moet op de rand van de afgrond hebben gelopen om het echt goed, echt waar te laten worden.’

Tegenwind
De vastgoedserie had er al veel eerder moeten zijn; de totstandkoming ging niet zonder slag of stoot. De rechten van het boek werden aanvankelijk gekocht door Eyeworks van Reinout Oerlemans, die de huidige producent, Paul Voorthuysen, wist te overbieden. Nadat Oerlemans naar eigen zeggen ‘behoorlijk wat tegenwind uit de vastgoedwereld’ kreeg, werd de productie stopgezet.

Volgens andere berichten zou Eyeworks hebben geëist dat alle juridische aansprakelijkheid voor de film bij de uitgever van het boek De vastgoedfraude, Nieuw Amsterdam, en Het Financieele Dagblad waar de auteurs in dienst waren, kwam te liggen. Dit zouden beide partijen hebben geweigerd.

En dan ging er nog het gerucht dat Oerlemans zelf partij was in de zaak via eigen vastgoedbelangen, waarmee hij onder druk zou zijn gezet.

Feit is dat de rechten uiteindelijk alsnog in handen kwamen van Voorthuysen, die zei ‘niet bang te zijn voor bedreigingen’. Dat de hoofdpersonen in de serie fictieve namen hebben, is volgens Marc Linssen puur om morele redenen. ‘Om ons vrij te voelen, en om te voorkomen dat de dochter of echtgenotes, die buiten de zaak staan en die door ons van a tot z zijn verzonnen omdat we niets over hen weten, erop aangesproken zouden worden. Dat wil ik niet op m’n geweten hebben.’

Icarus
De gebroeders Linssen waren vanaf het begin in beeld. Marc: ‘Wij hadden dat boek verslonden, zagen er meteen een serie in. We boden Eyeworks aan om het scenario te schrijven. Dat het er later via Paul toch van kwam, hadden we niet meer verwacht.’

Wat sprak hen zo aan?
‘Het boek is symbolisch voor wat er in de jaren tachtig, negentig is veranderd . Je leest het met verbijstering. Ondernemers die kansen roken, maar ook totaal verblind raakten in hun zucht naar zelfverrijking. De ontmaskering van de vastgoedfraude is een Icarus-verhaal. Uiteindelijk liepen de hoogvliegers tegen de lamp. En de commerciële pronkgebouwen die ze destijds neerzetten, staan nu leeg.’

Roeland: ‘Vraag is, hoe ga je dat verhaal vertellen. Niet met een opgeheven vinger, moraliseren is niet interessant. Nee, je wilt weten hoe die mannen zo zijn geworden. De psychologie ontrafelen.’

Marc : ‘Ger is de rationele, haast autistische zakenman, die wordt gedreven door de lust van het kunnen bepalen, het kunnen controleren. Theo wil een groots en meeslepend leven, hoe dan ook. Hij is een indo die in het jappenkamp heeft gezeten. Daar heeft hij een wrok aan overgehouden tegen de Nederlanders. En minachting, voor die bankmannetjes.’

De ontmaskering van de vastgoedfraude is te zien vanaf zaterdag 12 januari, om 21.05 op Nederland 2.