Maandag begint de VPRO-dramaserie Johan, over het leven van voetballer Johan Cruijff. Regisseur Pim van Hoeve: ‘Ik heb geprobeerd dat onnavolgbare van Cruijff vast te leggen.’

Na series over prins Bernhard, (toen nog) koningin Beatrix, Freddy Heineken en Vincent van Gogh, nu een over Johan Cruijff. Wat fascineert u aan deze personen? Pim van Hoeve (1967): ‘Het zijn iconische figuren. Ze springen er zo uit dat ze iedereen bijblijven. Al is de manier waarop heel verschillend. Zo was er bij Beatrix een combinatie van de functie en de persoonlijkheid, waar een spanningsveld in zat. Dat is ook het geval bij Cruijff. Hij was een virtuoze voetballer die als een heilige werd vereerd. Maar van binnen was hij een heel gewone jongen en is dat altijd gebleven.’

Wat zijn uw eigen herinneringen aan Cruijff?
‘Die gaan terug naar de wk-finale van 1974, al was ik zo jong dat ik het spelletje nog niet helemaal snapte. Zijn comeback als speler bij Ajax in 1981 staat me meer bij, maar vooral het beeld daarna als trainer en commentator.’

Hoe ontstond het idee voor Johan?
‘Terwijl we met Beatrix, Oranje onder vuur bezig waren, had ik het er met vpro’s hoofd drama Joost de Wolf en producent Paul Voorthuyzen over wat een waardige opvolger van dat zou kunnen zijn. We grapten: Cruijff, spits van Oranje. Het onderwerp “Cruijff” leek een nog bijna heiliger huisje te zijn dan ons koningshuis, dat vond ik opvallend. Er waren acteurs die geen eens een screentest wilden doen voor zijn rol. Ze durfden er niet aan. “Dat moet je maar door iemand anders laten doen,” zeiden ze.’

Bekijk ook fragmenten uit de serie bij vpro.nl

Ook Cruijff zelf wilde niet meewerken. Wat was de reden?
‘In een vroeg stadium hebben we zijn management benaderd, zij gaven te kennen dat hij geen belangstelling had. Gelukkig zijn er legio boeken over hem verschenen en er is genoeg beeldmateriaal. Erg interessant vond ik een langdurig interview dat Willibrord Frequin met hem na zijn hartoperatie had voor Toppers. Frequin stelde vervelende, bijna impertinente vragen over zijn privéleven, maar Cruijff gaf opvallend open en eerlijk antwoord. Hij liet niet het achterste van zijn tong zien, maar toch gaf me dat een goed beeld van hoe hij in elkaar zat. De relatie met zijn vrouw Danny is de rode draad door de serie; ook daar is veel materiaal over.’

Hoe heeft u hem willen neerzetten?
‘We hebben ons gericht op zijn leven naast het veld. Wat er op het veld gebeurde, laten we hoofdzakelijk door middel van archiefbeelden zien. Omdat ik de vorm altijd wil aansluiten bij het hoofdpersonage, vond ik het belangrijk dat we Cruijffs verhaal op een speelse en vooral humorvolle manier zouden vertellen, tegen welke heilige huisjes we ook zouden aanschoppen. Ik heb een bekende van Cruijff gesproken en die drukte mij dat ook op het hart: waar Johan ook komt, overal zal hij proberen met humor het ijs te breken. Dat is wat ik met deze serie wil.

Daarnaast heb ik geprobeerd dat onnavolgbare van Cruijff vast te leggen. Hij is bijna net zo uniek in de manier waarop hij spreekt en redeneert als waarop hij voetbalt. Alles gaat intuïtief. Hij geeft onnavolgbare antwoorden, maakte op het veld onnavolgbare acties. En toch blijkt daar een logica in te zitten als je het terugluistert of ziet. Zolang Johan op zijn intuïtie kan varen, weet hij dat het goed komt. Dat maakt hem voor mij een boeiend personage.

En dan is er nog het drama. Hij is nog bij dezelfde vrouw; dat is tekenend en bijzonder. Danny speelt een grote rol in zijn leven; door het vroege verlies van zijn vader zoekt hij altijd veiligheid in zijn privéleven. Het was de basis van waaruit hij kon presteren. Dat wilde hij niet in gevaar brengen.’



Dat hij nu boos is, heeft daar mee te maken?
‘Misschien. In zijn column repte hij over een aantal dramatische gebeurtenissen in zijn leven en dat hij daarom zijn privéleven zo afschermt. Een daarvan is de kidnapping van zijn gezin in 1978. Ook dat hebben we in het verhaal verwerkt. Eerlijk gezegd wist ik niet wat ik van hem moest verwachten. Ik dacht: het zou typisch Cruijff zijn om toch weer anders te reageren. Hij heeft de serie zelf nog niet gezien, maar ageert op het feit dat we het hebben gemaakt. Ik hoop dat hij er toch veel in zal herkennen en dat hij vindt dat we een mooi en goed beeld van hem hebben geschetst.’

Was koningin Beatrix destijds tevreden?
‘We wisten dat het Koningshuis nooit reageert, maar het bleek dat de populariteit van Beatrix zeer was toegenomen door de serie.’

Over welke iconische Nederlander zou u nog een portret willen maken?
‘Willem van Oranje, de “Vader des Vaderlands”! Er wordt op dit moment geschreven aan het scenario voor een speelfilm. Dat zou de kroon zijn op mijn Oranje-biografieën.’

Wie staat hoger op uw lijst van ‘grootste Nederlander aller tijden’: Willem van Oranje of Johan Cruijff?
‘Ik haat dat soort lijstjes. Maar Cruijff staat héél hoog. Hij is zo’n fenomeen.’

 

De eerste aflevering van Johan is maandag 24 februari om 22.05 uur te zien op Nederland 1