In National Treasure valt een van seksueel misbruik beschuldigde bekende Brit van zijn voetstuk, of hij nou schuldig is of niet. Regisseur Marc Munden: ‘Het is een verhaal over twijfel, vertrouwen, geloof en de waarheid.’

‘They think I’m Jimmy fucking Saville.’ Paul Finchley snapt er niets van. Plots zit hij, een gevierd komedieacteur, aanbeden door zo’n beetje de hele Britse natie,  achterin een politiewagen. Beschuldigd van verkrachting van een minderjarig meisje. Dat kan niet. Dat mag niet. Dat is ongehoord. Hij heeft het niet gedaan.

Of toch wel? Dat is natuurlijk de vraag in de vierdelige dramaserie National Treasure, waarin Paul Finchley (Robbie Coltrane) en zijn gezin zich een weg zullen moeten banen door politieverhoren, ontmoetingen met de (roddel)pers en de niet mis te verstane blikken van (voormalige) vrienden en collega’s. Culminerend in een rechtszaak, waarin duidelijk zal worden of hij daadwerkelijk schuldig of onschuldig is.

Het verhaal is vanzelfsprekend geïnspireerd door de eerder genoemde Saville en dan met name de weerzinwekkendheden die de daarop volgende politieoperatie Yewtree nog eens aan het licht bracht. De zaak-Saville, al gruwelijk op zichzelf – de BBC-presentator presenteerde zich als kindervriend, maar zijn goededoelenactiviteiten gebruikte hij juist om diezelfde kinderen structureel te misbruiken – bleek helemaal niet op zichzelf staan, maar een hele reeks beroemde (en ook minder beroemde) mannen als glamrockster Gary Glitter en singer-songwriter Rolf Harris kwamen nog voor het gerecht en gingen uiteindelijk de cel in.

Toch wil regisseur Marc Munden (die onder andere meewerkte aan de serie Utopia) de vergelijking tussen Saville en zijn hoofdpersonage het liefst uit de weg gaan. ‘Ik denk niet dat hij een goed voorbeeld is van waar National Treasure over gaat. Saville was echt een roofzuchtige pedofiel, die zijn netwerk aanwendde om kinderen te groomen en te misbruiken. Dat is Paul niet. Wij begeven ons in een veel grijzer gebied, het is een verhaal over de macht die je bezit als celebrity.

Op een veel grotere schaal komt het daardoor wel overeen: dat deze mensen, die we opgebouwd hebben tot helden, plots van hun voetstuk vallen. En dan niet alleen door de misdaden die ze wel of niet begaan hebben, maar ook al door de beschuldiging ervan.’

Fishing
Munden: ‘Daarin schuilde voor mij namelijk het interessante van dit project: de impact die zo’n beschuldiging heeft. National Treasure is ook helemaal geen procedural, een politieverhaal, maar een dramaserie over het uiteenvallen van een gezin naar aanleiding van de beschuldigingen die Paul tegen zich krijgt. Het is een verhaal over twijfel, vertrouwen, geloof en de waarheid.

Zo hadden we hier een aantal jaar terug het geval van de zanger Cliff Richard, die al zo’n beetje sinds de jaren vijftig een icoon is van de Britse popmuziek, christelijk ook, iemand die zich inzette voor de jeugd. Die werd aangeklaagd voor seksueel misbruik en een jaar later weer vrijgesproken, maar in de tussentijd was zijn leven wel kapot gemaakt. Dat ambigue wil deze serie verder onderzoeken.’

‘Wat voor mij vooropstaat is het welzijn van de slachtoffers. En dan heiligt het doel wel de middelen, denk ik.’

Marc Munden

Zo maakt de politie in National Treasure, om de zaak tegen Paul verder te onderbouwen, gebruik van wat wel fishing wordt genoemd: de media opzoeken en getuigenissen publiceren, om zo andere slachtoffers te motiveren naar voren te stappen. Een hengeltje uitgooien: de methode wordt bejubeld als zij leidt tot berechting – en verketterd als de beschuldigingen achteraf onwaar blijken. Heiligt het doel alle middelen?

Munden twijfelt even, maar is dan toch gedecideerd: ‘Ik denk dat daarop niet makkelijk een antwoord te geven is. Fishing levert duidelijk resultaat op, maar kan ook vreselijk oneerlijk zijn. Neem het geval van Paul Gambaccini [een Britse radiopersoonlijkheid, red.], die heeft weleens gezegd dat hij zich voelde als menselijk kleefpapier terwijl men aanklachten tegen hem probeerde te verzamelen. Ook hij werd vrijgesproken. Maar hoeveel medelijden je daarmee ook kan hebben: wat voor mij vooropstaat is het welzijn van de slachtoffers. En ja, dan heiligt het doel wel de middelen, denk ik.’

‘De manier waarop ik National Treasure heb gefilmd is bijna als een spookverhaal, in de zin dat de personages naarmate de serie vordert steeds meer geconfronteerd worden met de spoken van het verleden. Het is bijna een thriller of een horrorfilm, ik maak gebruik van diezelfde beeldtaal, tot op een punt waarin zelfs het huis erdoor bezeten lijkt. Het krijgt iets claustrofobisch en hopelijk ook iets spannends.’

Spannend is National Treasure zeker, benauwend ook: de regisseur maakt veel gebruik van lange, wisselende close-ups waardoor we vooral Robbie Coltrane letterlijk op de huid zitten. ‘Ik wilde het publiek echt uitnodigen – uitdagen eigenlijk – om hem goed te bekijken en te onderzoeken. Zo zitten er soms ook shots tussen waarin je juist niet kijkt naar degene die praat, maar naar degene die luistert. Zodat je echt zelf je eigen oordeel moet vellen, je eigen vooroordelen naar voren moet laten komen.’

Niets zeggen
National Treasure is dan ook vooral een praatserie, geeft Munden toe. ‘Het is een hoop gepraat, ja. Ik weet nog wel dat David Fincher het eens had over het script van The Social Network: dat was volgens de producenten veel te lang voor een normale filmlengte, maar in plaats van dat hij iets eruit knipte, liet hij zijn acteurs gewoon sneller praten. Dat heb ik in dit geval ook gedaan.’

Afbreuk aan de acteerprestaties doet het niet. Integendeel. Vooral Andrea Riseborough, in de rol van Pauls labiele, getormenteerde dochter Dee, en Julie Walters als standvastige echtgenoot en moeder Maury, springen eruit. ‘Volgens mij kan Julie Walters alles spelen, zij is fenomenaal.’

Ondertussen blijkt Coltrane, al niet de minste, nog eens meester in het vooral niets zeggen. ‘Hij is inderdaad ondoorzichtig, verraadt weinig door wat hij zegt. Maar ik denk dat je daardoor juist scherper kijkt naar wat hij doet; naar hoe hij mensen om zich heen behandelt en heeft behandeld in het verleden. Uiteindelijk denk ik dat je niet weet of hij het gedaan heeft tot je de laatste aflevering bekijkt. Ervan uitgaande dat jij dat natuurlijk niet verklapt.’

National Treasure is vanaf maadag 24 april wekelijks om 22:55 te zien op NPO 2

Meer over National Treasure