Een zwarte bladzijde in de Amerikaanse politieke geschiedenis: In 2000 krijgt presidentskandidaat Al Gore de meeste stemmen en verliest toch. Als hij toen onder een steen was gekropen en daar nooit meer onder vandaan was gekomen, had niemand hem dat kwalijk kunnen nemen. Maar Gore veegt zich bij elkaar en gaat diapresentaties geven. Over de gevaren van de CO2-uitstoot.

Het is een onderwerp dat hem al meer dan dertig jaar bezig houdt. In 1992 - vlak voor hij onder Bill Clinton vice-president wordt - schrijft hij er zelfs een boek over, Earth in the Balance. En in 2000 probeert Gore het broeikaseffect onderdeel van de verkiezingsstrijd te maken, maar tegenstander George W. Bush slaagt erin de aandacht af te leiden. Bush schildert Gore af als milieu-hippie, noemt hem gekscherend Ozone Man en spiegelt de kiezers voor dat als Gore aan de macht komt , 'dit land zal stikken van de uilen, maar iedere Amerikaan is dan wel zijn baan kwijt.'

De les voor Gore is duidelijk: zolang mensen denken dat er geen probleem is, zijn ze niet geïnteresseerd in oplossingen. Vandaar dat Gore zich in de diapresentatie vooral gaat richten op het in kaart brengen van de problemen. Dat doet hij kort, wetenschappelijk en aanschouwelijk.

Met een foto van de Afrikaanse berg de Kilimanjaro, bijvoorbeeld, waar in 1970 nog volop sneeuw op de toppen ligt. Op een foto uit 2000 is bijna alle 'eeuwige' sneeuw gesmolten. Ook laat hij zien dat gletsjers in de loop der jaren kilometers zijn opgeschoven, en meldt hij en passant dat de tien warmste jaren ooit gemeten voorkwamen in de laatste 14 jaar. Met als warmste jaar ooit: 2005.

Gore stapelt voorbeeld op voorbeeld, grafiek op wetenschappelijk onderzoek en de boodschap is duidelijk: De aarde wordt steeds warmer en dat gaat veel sneller dan van cyclische verschillen verwacht mag worden.

Boosdoener is de uitstoot van CO2, en als we daar niets aan doen is de aarde binnen tien jaar zo van slag dat de veranderingen onomkeerbaar zijn. Gevolg: overstromingen, grote droogte, enorme temperatuurverschillen, stormen, etc. Een beetje als in de rampenfilm The Day After Tomorrow (2004), waarin Manhattan eerst overstroomt en vervolgens bevriest.

Het is kort na de wereldpremière van diezelfde Day After Tomorrow dat Laurie David aanwezig is bij een van de diashows van Al Gore . Milieuactiviste David (getrouwd met Larry, de bedenker van oa Seinfeld en Curb Your Enthousiasm) is diep onder de indruk en vat het plan op de diashow te registreren en uit te brengen als documentaire.

Ze roept daartoe de hulp in van onder meer producent Lawrence Bender (Pulp Fiction) en internetmiljardair Jeff Skoll (geldschieter van oa Syriana en Good Night. And Good Luck.). Gedrieën stappen ze naar Gore en leggen hem het plan voor. Die ziet er aanvankelijk weinig in. Wie wil er nou naar een diashow kijken?

Dat blijkt mee te vallen. De film wordt toch gemaakt, is een groot succes op het prestigieuze filmfestival van Cannes, krijgt lovende kritieken in de pers, en doet het opvallend goed in de Amerikaanse bioscopen (opbrengst tot dusver: ruim 20 miljoen dollar). Grote vraag is natuurlijk: Waarom? Want de documentaire is inderdaad niet veel meer dan de registratie van een diashow? Nota bene gegeven door Al Gore, een oud-politicus met het imago van een houten klaas, die zich in 2000 als een mak schaap door George W. en de zijnen naar de verkiezingsnederlaag liet leiden.

An Inconvenient Truth is de wederopstanding van Al Gore. In de diashow, die hij al meer dan 1000 keer heeft gegeven voordat regisseur Davis Guggenheim hem in 2005 komt opnemen, is Gore zelfverzekerd, overtuigend, ontspannen, zelfs grappig. Zo begint hij iedere presentatie met de woorden: ' Goedenavond, mijn naam is Al Gore. Ik was ooit de volgende president van de Verenigde Staten.' En als het gelach verstomt: 'Persoonlijk vind ik dat helemaal niet zo grappig.' De toon is gezet: deze man heeft zelfspot, en schrikt niet terug voor de ongemakkelijke waarheid over zijn eigen politieke verleden.

Om de identificatie met de spreker nog verder te vergemakkelijken besloot Guggenheim de registratie van de diashow regelmatig te onderbreken door beelden van Gore privé. We zien hem driftig tikken op zijn laptop, net als iedereen op kousenvoeten door een bewakingspoortje op het vliegveld lopen, en horen hem openhartig vertellen over het bijna fatale auto-ongeluk van zijn zoontje en de dood (na longkanker) van zijn zus. En natuurlijk over de verkiezingsnederlaag in 2000.

Maar de grootste kracht van An Inconvenient Truth is de overtuigingskracht van Gore's betoog. Op alle mogelijke manieren toont hij aan dat er een onmiskenbare relatie is tussen de CO2-uitstoot en de opwarming van de aarde. Iets wat door veel mensen nog steeds als onbewezen wordt beschouwd.

Voor die publieke onwil heeft Gore in de film overigens een vernietigende verklaring. Hij haalt een onderzoek aan dat gedaan werd naar journalistieke artikelen over het verwarmen van de aarde. In wetenschappelijke bladen werden 925 artikelen bekeken. Daarvan was er niet één die de relatie tussen de CO2- uitstoot en hogere temperaturen ontkende. Een vergelijkbaar onderzoek onder de reguliere media (kranten, tijdschriften etc) leverde heel andere cijfers op. In bijna de helft (47%) van de artikelen werd gesteld dat de relatie nog helemaal niet wetenschappelijk bewezen is.

In de film beperkt Gore zich tot deze simpele vaststelling, maar later in interviews noemt hij man en paard. De onwil de 'ongemakkelijke waarheid' te erkennen wordt gevoed door zogenoemde confussionists.

Een bedrijf als oliegigant Exxon/Mobil zou wel veertig verschillende organisaties financieren, die alle maar één doel hebben: verwarring zaaien. Zolang mensen denken dat de problemen nog niet duidelijk in kaart zijn gebracht, hoeven ze niet over oplossingen (en veranderingen in hun eigen leven!) na te denken. En zolang mensen maar blijven consumeren, zullen er bedrijven nodig zijn die in die behoeftes kunnen voorzien.

De paar negatieve reacties die op de documentaire kwamen richtten zich opvallend genoeg allemaal op het zelfde: Gore zou de documentaire hebben gebruikt voor een terugkeer naar de politiek (iets wat Gore ontkent). Het zou een verkiezingsboodschap zijn, een promotiefilmpje, doorgestoken kaart. Net als bij de discussie over de gevaren van CO2 bedienen de tegenstanders zich van verdachtmakingen en het scheppen van verwarring.

Over de inhoud geen woord. Wat welbeschouwd maar één ding kan betekenen: Gore heeft gelijk. En als dat zo is, klopt die tekst op de filmposters ook nog. Daarop staat namelijk: ' Met afstand de engste film die u ooit zal zien.'