'I'm gonna use the F-word,' waarschuwt ex-studiobaas Bingham Ray in This Film Is Not Yet Rated. En hij vervolgt: 'The MPAA is a fascist organization.'

Een opvallende uitspraak over een organisatie die juist werd opgericht om de Amerikaanse jeugd te beschermen tegen seks, geweld en andersoortig ongemak.

De MPAA, de Motion Pictures Association of America, is de Amerikaanse tegenhanger van de Nederlandse Kijkwijzer. Het is de club die een film etiketjes opplakt met de 'ratings' G, PG, PG-13, R en NC-17.

Hoe die MPAA precies te werk gaat is onderwerp van de documentaire This Film Is Not Yet Rated van de Amerikaanse maker Kirby Dick. Dat klinkt saaier dan het is. De MPAA blijkt namelijk een bijzonder schimmige organisatie.

Zo wordt de identiteit van de 'raters' al tientallen jaren angstvallig geheim gehouden. Volgens geestelijk vader van de 'ratingsboard' Jack Valenti is dat om zijn mensen te beschermen tegen invloeden van buitenaf. Want als iedereen zou weten wie de films beoordelen, dan zouden zijn 'raters' kunnen worden omgekocht, bedreigd, of erger nog. Het publiek moet er maar op vertrouwen dat het 'gewone Amerikanen' zijn. Met kinderen tussen de 5 en 17 jaar, want dat is de groep voor wie de ratings bedoeld zijn.

Maar Kirby Dick, die eerder controversiële documentaires maakte over masochisme (Sick: The Life & Death of Bob Flanagan, Supermasochist, 1997) en seksueel misbruik in de katholieke kerk (het vorig jaar voor een Oscar genomineerde Twist of Faith), vertrouwt Valenti & Co juist niet. Hij neemt geen genoegen met Valenti's zalvende woorden en huurt twee privé-detectives in om de identiteit van diens mensen te achterhalen.

De speurtocht van de onconventionele, maar inventieve en vasthoudende Becky en Cheryl (een lesbisch speurdersduo) vormt de rode draad in het ontnuchterende en vaak grappige This Film Is Not Yet Rated.

De film bestaat verder onder meer uit een hele reeks interviews met makers van wie de films het gevreesde NC-17 etiket kregen opgeplakt. Regisseurs als Kimberly Pierce (Boys Don't Cry), Wayne Kramer (The Cooler) en Mary Harron (American Psycho) leggen graag nog eens uit wat er volgens de MPAA zo schokkend was aan hun films.

Zo bleef in Boys Don't Cry de camera volgens de MPAA te lang gericht op het gezicht van actrice Chloe Sevigny terwijl die een orgasme beleeft. Wat volgens Pierce maar tot een conclusie kan leiden: 'Vrouwelijk genot is in Hollywood aanstootgevend.'

De overtreding in The Cooler was zoniet nog onbenulliger. Tijdens een vrijscène tussen Maria Bello en William H. Macy is even het schaamhaar van Bello te zien.

En in American Psycho was het niet de bloedende kettingzaag die van driehoog op iemand gegooid wordt, ook niet het moment dat iemand met een bijl aan mootjes gehakt wordt, maar een trio'tje tussen de hoofdpersoon en twee hoertjes die niet door de beugel kon.

Dat de MPAA zich minder druk maakt om extreem geweld in films dan om uitbundige seks is een publiek geheim. Dat seks schadelijker wordt geacht voor de Amerikaanse kinderziel dan geweld is op zich al opvallend, maar bepaalde vormen van seks blijken schadelijker dan andere.

Dick illustreert dat treffend door twee seksscènes naast elkaar te zetten die er op het oog het zelfde uit zien. Links zien we steeds homoseks en rechts zien we vrijwel identieke beelden, maar dan tussen een man en een vrouw. Drie keer raden welke films de NC-17-rating kregen, en welke de R.

Is de MPAA dan een club van conservatieve moraalridders? Ja. Maar dat is volgens Dick niet eens het grootste probleem. Volgens hem is de MPAA een hypocriete club, die het helemaal niet om het geestelijk welzijn van de Amerikaanse jeugd te doen is, maar om de belangen van de grote Hollywoodstudio's.

Wat is precies het probleem als een film een NC-17-rating krijgt? Goed, er kunnen geen kinderen jonger dan 17 jaar heen, maar wellicht mikte de maker op een ouder publiek, en worden de pubers helemaal niet gemist.

Het probleem is dat veel bioscoopketens weigeren een film met een NC-17-rating te vertonen, dat bepaalde kranten en tv- zenders geen reclame voor NC-17-films toestaan, en bepaalde winkelketens geen dvd's van NC-17-films in de schappen willen. Een keurmerk van NC-17 betekent dat een film zo goed als dood is.

Het verschil tussen een NC-17 en R- keurmerk kan volgens een analist in de documentaire oplopen tot tientallen miljoenen dollars. Vandaar dat grote filmstudio's makers dwingen scènes te schrappen of aan te passen, zodat de gevreesde NC-17 wordt omgezet in een R- rating.

Wat uiteindelijk leidt tot zelfcensuur en eenheidsworst, omdat niemand nog risico's durft te nemen in het filmen van bepaalde scènes en dan maar terugvalt op eerdere films, waarin die scènes ongeschonden langs de keuring kwamen.

De MPAA is dus machtig, maar niet almachtig. In de documentaire mag een collega van Kirby Dick, Michael Tucker, vertellen hoe de rating van diens Irak-docu Gunner Palace na een beroep werd omgezet van NC-17 in R. Zijn verweer: 'Je kan de werkelijkheid niet indelen in leeftijdsgroepen. Als je niet wil dat dergelijke films worden gemaakt, stuur dan geen mensen naar een oorlog.'

Als participerende journalist stuurt Dick, die net als Michael Moore en Morgan ' Super Size Me' Spurlock regelmatig in zijn film te zien is, een vroege versie van zijn documentaire naar de MPAA. De identiteit van de meeste leden is inmiddels onthuld en Dick citeert driftig uit verboden films, zodat het niet verrassend is dat er NC-17 op geplakt wordt.

Dat was juist de bedoeling, want dan kan Dick in beroep gaan. Want ook over de identiteit van de leden van de beroepscommissie doet de MPAA geheimzinnig. Dick mag niet filmen, en als hij zich voorstelt en vraagt naar de namen van de leden, zwijgt iedereen als het graf. Na de zitting worden alle leden - die inmiddels hebben begrepen dat er buiten een camera op ze zal wachten - in een geblindeerd busje afgevoerd.

Maar waar ze niet op hebben gerekend: drie maanden eerder heeft het speurdersduo ze al eens gefilmd bij een eerder beroep. En wat blijkt: allemaal mensen uit de filmindustrie, bioscoopexploitanten en studiobonzen. Aangevuld met twee geestelijken. Christenen, want andere religies zijn niet toegestaan.

En het beroep dat Dick had aangetekend tegen de NC-17? Afgewezen. Met 10 tegen 0. En omdat je beter helemaal geen keurmerk kan hebben dan een NC-17, kreeg Dick zomaar een titel voor zijn film aangereikt. Dat werd dus: This Film Is Not Yet Rated.