Bij de konijnen af

Inland Empire van David Lynch

Gerhard Busch ,

Bizar
Actrice
Als in een droom
Surrealistisch
Experimentele film
Film in een film
Alternatieve werkelijkheid
Konijn
Titel uitgesproken door personage
Prostitutie
Naakt
Mysticisme
Circus
Vloek
Onafhankelijke film

Dat is - in kernwoorden - de samenvatting van David Lynch' nieuwe film, Inland Empire. Te vinden op de Internet Movie Database.

Daar zijn nog heel veel woorden aan toe te voegen, maar het is de vraag of de film daar veel duidelijker van wordt. Niettemin een poging:

In Inland Empire draait alles om Hollywood-actrice Nikki Grace (Laura Dern). Ooit een ster, maar de rollen liggen tegenwoordig niet meer voor het oprapen. Ze is dan ook blij met de hoofdrol in de film On High in Blue Tomorrows, een film over overspel. De blijdschap maakt snel plaats voor ontzetting, als blijkt dat de film vervloekt is en Nikki zich steeds meer verliest in haar personage.

Maar dat is niet alles. De bijna drie uur durende film wordt ook bevolkt door Poolse prostituees , een zwangere vrouw die bij een psychiater haar trieste levensgeschiedenis vertelt, en een sitcom met mensen in konijnenpakken.

Lynch schakelt vrij associërend tussen de verschillende verhaallijnen. Het ene moment kijk je naar de nerveuze Nikki (Dern), dan naar het personage dat ze speelt in de film, en dan weer naar de zwangere vrouw (ook Dern). En Laura Dern speelt - geloof ik - nog een vierde personage in de film: een hoertje in Hollywood. Het duurt telkens even voordat duidelijk wordt welk van de personages Dern nu weer is, wat het volgen van de gebeurtenissen er niet makkelijker op maakt.

En dan hebben we het nog niet eens over de Poolse prostituee en de gigantische konijnen.

Het is alsof David Lynch met Inland Empire, zijn tiende film, weer terug is bij af. Bij zijn - al even onbegrijpelijke - debuutfilm Eraserhead (1977). Dankzij de onvergetelijke beelden van hoofdrolspeler Jack Nance (met potloodgummenkapsel ) en de monsterlijke baby die maar niet wil stoppen met huilen, verwierf Eraserhead zich al snel een cultstatus. Maar de plot van de film laat zich tot op de dag van vandaag niet in woorden vangen.

Lynch is niet altijd onnavolgbaar geweest. De gebeurtenissen in de films die op Eraserhead volgden - The Elephant Man, Dune, Blue Velvet en Wild at Heart - zijn nog heel redelijk te volgen. Maar probeer maar eens uit te leggen waar Lost Highway en Mulholland Dr . over gaan. David Lynch heeft altijd persoonlijke films gemaakt, maar de laatste tijd worden ze meer en meer privé.

De regisseur, een fanatiek aanhanger van transcendente meditatie, vertelt in interviews graag dat hij zijn ideeën als een visser uit de lucht hengelt, en dat hij zich - aangezien alles op aarde verbonden is -pas later druk maakt om eventuele onderlinge verbanden. Onderlinge verbanden die soms alleen nog door hem zelf te zien zijn.

De vraag is natuurlijk of dat erg is. Want ondanks de ruim 170 minuten die Inland Empire duurt, wordt de film nergens saai. Een film van David Lynch is als een droom, of een nachtmerrie, zo u wilt. En al verweeft hij de ene werkelijkheid met de andere, laat hij het ene personages reïncarneren als het andere, schakelt hij heen en weer tussen tijd en plaats, zijn films blijven toch hun eigen logica houden.

Dat komt omdat Lynch zo stijlvast is. Elke scène is met elkaar verbonden door de typisch Lynchiaanse elementen als de dreunende soundtrack, de dreigende, donkere gangen, de gekantelde cameraposities, en de extreme close-ups.

En er is nog iets wat Inland Empire bij elkaar houdt: de werkelijk weergaloze vertolking van actrice Laura Dern. Lynch en Dern werkten al eerder samen, onder andere in Blue Velvet en Wild at Heart, maar nog nooit plaatste de regisseur haar zo op de voorgrond.

Tijdens het filmfestival van Venetië, waar de film vorig jaar september in première ging, beweerde de actrice nog doodleuk dat ze niets van de film begreep, maar dat is aan haar acteren niet af te zien. Zij speelt de diverse rollen zo schaamteloos en intens , dat je nooit twijfelt aan de echtheid van haar personages.

Dat Dern weinig van haar rol begreep was niet helemaal gespeeld. De film werd namelijk opgenomen zonder script. Iedere avond schreef Lynch de scènes voor de volgende dag. De acteurs moesten telkens maar afwachten wat de regisseur ze nu weer zou voorschotelen.

Dat is bij een conventionele manier van filmen - op celluloid - onmogelijk. Daarvoor is de logistiek te complex. Sets moeten uitgelicht, bewegingen gerepeteerd. Maar voor het eerst in zijn loopbaan schoot Lynch een film met een digitale camera. Naar verluidt de Sony DSR PD 150, een consumentenmodelletje van nog geen tweeduizend dollar.

En Lynch was zo tevreden, dat hij bezwoer dat hij nooit meer een film op celluloid zal schieten . Want wat een vrijheid biedt de digitale camera. Opnamen van 40 minuten, kleine , intieme crews, wendbare camera, en je kan meteen zien of de opnamen gelukt zijn.

Er is - voor de kijker, tenminste - wel een nadeel. Weg zijn de diepe, warme kleuren uit bijvoorbeeld Mulholland Dr. Want hoe zou de scène in Club Silencio (met die prachtige Spaanse versie van Roy Orbisons 'Crying') eruit hebben gezien als die was geschoten met de PD 150?

Er was natuurlijk nog een reden waarom Lynch besloot de film digitaal te schieten. Het prijskaartje. Digitaal is veel goedkoper dan celluloid. En het lukt Lynch al jaren niet meer om geld voor zijn films in Amerika te vinden. Het is dat het Franse Canal plus nog regelmatig de beurs trekt (zoals bij Inland Empire, en eerder bij Mulholland Dr.), want anders zou Lynch helemaal geen films meer kunnen maken.

Aan compromissen doet de eigenzinnige regisseur namelijk niet. In zijn boek Catching the Big Fish: Meditation, Consciousness and Creativity, zegt hij: 'Het is natuurlijk volslagen belachelijk dat filmmakers niet in staat worden gesteld films te maken zoals ze dat zelf willen. En toch is dat in de filmbusiness vaak het geval.'

In interviews komt hij daar regelmatig op terug: 'Veel beslissingen in een film worden genomen door een heel comité. Niet altijd, maar het gaat wel die kant op. Als een schilder een schilderij af heeft, komt er toch ook geen groep mensen langs die tegen hem zegt: dat blauw daar is niet goed, dat moet je nog even veranderen.'

Lynch heeft het over Hollywood, maar het is hoe dan ook een geruststellende gedachte dat de regisseur, als het ook in Frankrijk die kant op gaat, in staat zal zijn films te blijven maken. Ook al is dat met een digitale camera.