Het leven zelf tot kunst maken is het hoogste ideaal in de kunst sinds de Symbolisten. Alle conceptuele kunst streeft het na. Woorden van die strekking spreekt Frank Ligtvoet, de Nederlandse culturele attaché in New York, bij de opening van de performance Woman in Divorce Battle Tour van Cees Krijnen. Krijnen heeft dat ideaal verwezenlijkt.
Hij won in 1999 de Prix de Rome, de prestigieuze kunstprijs voor jonge Nederlandse kunstenaars, met een bizar project over de scheiding van zijn ouders. De scheiding van de ouders van Cees werd in 1988 al uitgesproken, maar tot op heden wordt er gebakkeleid over de boedelscheiding.
Paul Cohen en Martijn van Haalen gingen met moeder en zoon mee op tour. Overal worden woorden vol lof gesproken over het project. Cees staat er bij met een onvervalste Warhol-flair: ogenschijnlijk kwetsbaar en een beetje maf, maar onverstoorbaar en vol geloof in zijn kunst. Cees' moeder, een keurige mevrouw ('strak', noemt Cees haar), gaat ook helemaal op in haar rol. Ze leest manifesten voor en neemt deel aan de performance. Ze kunnen het samen prima vinden.
En wat vindt de vader daar allemaal van? Vader Krijnen is kapitein op de grote vaart. Een onverzettelijk type, niet onredelijk misschien, maar duidelijk van de oude stempel. Als baas van een schip is hij natuurlijk helemaal niet gediend van flauwekul aan boord. Hij heeft uit de krant moeten vernemen dat Cees van de `gay club' is. Vader Krijnen vertelt over de dure smaak van moeder. Hij beschrijft hoe de liefde week uit het gezin. Vanaf een bepaald moment kwam niemand hem meer van Schiphol halen als hij `s ochtends uit de Oriënt arriveerde.
Het grote contrast tussen het bizarre project van zoon en moeder en het leven dat kapitein Krijnen tegenwoordig leidt, wordt verwoord door de nieuwe mevrouw Krijnen. Ze maakt Cees voor een verwende aap uit, mevrouw Blok (de moeder) voor nog veel lelijker dingen. Nooit een slag hebben ze uitgevoerd. En maar teren op andermans zak. Ze spreekt de woorden van oprechte morele verontwaardiging uit terwijl ze een kapje van een klederdrachtkostuum haakt. Zei daar iemand contrast?
Hollandse Helden klinkt als een ironische titel, maar is het goedbeschouwd geenszins. Cees' opa was een echte held, die als kapitein drenkelingen van een zinkend schip oppikte en door Prins Hendrik zelf geëerd werd. Vader Krijnen is er ook nog een van houten schepen, stalen kerels. En zoon Cees is ook een held van zijn tijd, die nogal verschilt van die een generatie geleden, dat mag duidelijk zijn.
De film werkt naar een hoogtepunt toe als kapitein Krijnen en zijn nieuwe vrouw naar de expositie in het Stedelijk Museum gaan. Daar leest hij de ansichtkaarten, die hij destijds uit verre oorden naar zijn gezin schreef, en die nu als kunstwerkjes in de expositie hangen. Vul maar in wat er door hem heen gaat,
Hollandse helden
- Paul Cohen, Martijn van Haalen
Nederland, 2000, 55 min.
Huib Stam