Terwijl Sergio Leone's meesterwerk vergeven is van ongeschoren cowboys in lange regenjassen, Charles Bronson en Henry Fonda voorop, kreeg actrice Claudia Cardinale op het affiche de eerste vermelding. In het boekje bij de dvd lezen we in houterig Nederlands waarom. 'Zoals Leone het ruwweg stelde, ging de film " over de dood van de laatste periode in de Amerikaanse geschiedenis waarin mannen ballen hadden en over het Westen dat de weg baande voor het matriarchaat in Amerika. Amerika is gebaseerd op vrouwen met ijzeren ballen.'"
De tijden veranderen. In de commentaartrack op de - prachtig uitgevoerde - dvd zijn de rollen weer omgedraaid. Cardinale is pas halverwege de film aan de beurt, ná filmhistorici Sir Christopher Frayling en Sheldon Hall, en regisseurs Bernardo Bertolucci, John Carpenter, Alex Cox en John Millius. Vijf minuten spreektijd krijgt de diva, en die vult ze uiterst merkwaardig. Ze begint met een wat warrig verhaaltje over de slechte behandeling die Fonda haar gaf op de set, zegt kort iets over Leone's acteursregie, maar besteedt de meeste tijd aan haar vriendschap met een andere grote Italiaanse cineast, Luchino Visconti. 'Ik kreeg ontzettend veel cadeautjes van Luchino, en we maakten vaak samen een uitstapje naar Londen. We zijn daar naar het laatste concert van Marlene Dietrich geweest . Wat was dat prachtig.' Exit Cardinale.
Niet dat de overige bijdragen allemaal zo geweldig zijn. Carpenter richt zich als een echte techneut vooral op de belichting en het camerawerk, om meestal te verzanden in een beschrijving van de handeling - een fout die te vaak gemaakt wordt op commentaartracks. Millius, die door de gastheer van de commentaartrack wordt geïntroduceerd als ' de maker van enigszins rechtse films' - Conan the Barbarian, om er ééntje te noemen - komt niet verder dan een aardige anekdote over de slechte ontvangst van de film in Amerika. 'Beste mevrouw,' zou hij een zure recensente hebben toevertrouwd, 'Tegen de tijd dat u een oude dame bent zullen jonge meisjes de naam "Sergio Leone" fluisterend uitspreken.' Het zal allemaal wel. Interessanter is de bijdrage van Cox, die op een wel erg grove continuity-fout wijst: een sequens waarin Henry Fonda zich tegelijkertijd op twee verschillende locaties bevindt. 'Alsof niemand op de set de plot nog kon volgen. Maar wat maakt het uit .'
Bertolucci, samen met Leone en collega Dario Argento verantwoordelijk voor de eerste versie van het script, komt van de filmmakers nog het meeste aan het woord. Hij vertelt over zijn grote liefde voor de western ('Als kind wist ik zeker dat ik eruit zag, liep en lachte als John Wayne') en beweert dat de vele verwijzingen naar Amerikaanse genreklassiekers door Leone grotendeels onbewust zijn gemaakt. 'Stiekem was ik erg blij dat ik in de film allerlei citaten zag die ik in het script had verwerkt zonder dat Leone het wist.'
Bewust of onbewust, de citaten zijn er, en de heren critici pikken ze er met veel plezier uit. Johnny Guitar, High Noon en The Searchers zijn de titels die het vaakst vallen, naast iets minder bekende titels als The Man of the West en The Last Sunset. Natuurlijk valt er veel méér over de film te vertellen, en gelukkig gebeurt dat ook. Leone's stijl ('vuile close ups en epische landschappen'), en gebruik van geweld ('Leone is geïnteresseerd in de rituelen die aan het geweld vooraf gaan, niet in het geweld zelf') krijgen even veel aandacht als de historische achtergrond van de film en de vele coupures die de film bij zijn release in Amerika onderging. Ter afwisseling valt er altijd wel weer een interessant of grappig feitje te melden. Frayling en Hall hadden de commentaartrack best met z'n tweeën mogen vullen.
Op de tweede schijf draaft het team van audiocommentaar opnieuw op, aangevuld met onder meer cameraman Tonino Delli Colli, in drie featurettes over het ontstaan en de receptie van Once Upon a Time in the West. De filmpjes hebben aan het commentaar niet veel toe te voegen, behalve wanneer ze met (fragmenten uit) oude interviews met Leone en Fonda komen. Verder zijn er nog een korte 'toen en nu'- fotomontage van de locaties, een gallerij met production stills en Railroad: Revolutionising the West, een featurette die beelden uit de film ophangt aan een School-TV-achtig betoog over de totstandkoming van het Amerikaanse spoornetwerk . Dan hadden we liever de acht weggesneden scènes willen zien die elders op de dvd en in het boekje meermaals ter sprake komen.
Beeld: 2.35:1 (
anamorphic widescreen)
Geluid: Dolby 5.1 (Engels) en 1.0 (Frans, Duits,
Spaans)
Ondertiteling film: onder meer Nederlands, Engels, Duits
Onderteling commentaar: Engels, Duits, Frans, Spaans
Lengte: 159 minuten (
hoofdfilm)
Distributeur: Paramount