Hoe lang duurt Sergio Leone's tijdreizend maffia-epos Once Upon a Time in America? Een leuke vraag voor onze Cinemaquiz, ware het niet dat er geen definitief antwoord is. De Italiaanse versie van de film duurt vier uur. De onlangs op dvd uitgebrachte 'director's cut' een dikke 220 minuten.

En dan hebben we nog de Amerikaanse versie. Distributeur Warner zag geen brood in Leone's trage, met talloze flashbacks en -forwards vertelde portret van twee New Yorkse gangsters, gooide een klein uur aan scènes in de prullenbak en plakte het resterende materiaal in chronologische volgorde aan elkaar. Het resultaat was rampzalig. De film verloor alle samenhang en werd, in tegenstelling tot wat Warner had verwacht, volstrekt onbegrijpelijk. 'Het lijkt alsof ze met een roulettetafel hebben gemonteerd,' schreef Vincent Canby van de New York Times. 'Dit is het ergste geval van verminking dat ik ooit heb gezien ,' verzuchtte de koningin der Amerikaanse critici, Pauline Kael.

Treurige feiten, die meermaals aan de orde komen op de alleszins respectvolle dubbeldvd . In het als extra bijgesloten fragment uit de documentaire Once Upon a Time: Sergio Leone foetert hoofdrolspeler James Woods dat het vast de assistent-editor van Police Academy was die Leone's film onder handen kreeg. Acteur James Coburn vertelt dat Leone, die meer dan tien jaar aan Once Upon a Time in America werkte, een gebroken man was na het zien van de Amerikaanse versie. 'Hij hield er een hartkwaal aan over.' Filmhistoricus en Times Magazine-journalist Richard Schickel vermeldt in het audiocommentaar dat Leone aanvankelijk zo'n tien uur aan opnames had en overwoog om de film in twee delen uit te brengen. In plaats daarvan kwam Warner met haar uittreksel. 'We kregen in Amerika de film pas op video in zijn oorspronkelijke staat te zien,' aldus Schickel.

Diezelfde Schickel vindt dat Once Upon a Time in America hier en daar toch te traag is. ' Soms denk ik dat het allemaal best wat sneller en korter zou kunnen, zonder dat de film zijn oorspronkelijke sfeer en textuur zou verliezen.' Maar verder is de man uitzonderlijk blij met de film, getuige zijn vele gegniffel en vreugdekreetjes ('Let op deze prachtige overgang'; 'Dat was mooi gedaan'; 'Een geweldige film, heerlijk om erover te praten').

Schickel vertelt hier en daar iets over het productieproces, de casting en de historische achtergrond van de film, maar verzandt net iets te vaak in overbodige scènebeschrijvingen. Interessant maar weinig overtuigend is zijn interpretatie van de film als een lange opiumdroom, die wordt ingegeven door de begin- en eindscènes, waarin het Robert De Niro-personage ligt te zuigen aan een opiumpijp. 'Alleen dan maakt de film werkelijk zin,' zegt Schickel. Hij laat het echter na te verklaren hoe een gangster uit de jaren dertig zich een adequaat beeld kan vormen van het New York van de jaren 70, met zijn moderne TV's, auto's en wijde pijpen.

De film heeft een nette transfer gekregen, die vanwege de lengte is verdeeld over twee schijfjes. De breuk zit op een erg onhandige plek, midden in een scène; mooier was geweest om de film te splitsen bij de door Leone ingelaste 'intermission'. Buiten het documentairefragment - waarom alleen maar een fragment? - en het audiocommentaar bevat de set geen extra's. Op verwijderde scènes hoefden we natuurlijk niet te hopen.

Beeld: 1.85 (anamorphic widescreen)
Geluid: Dolby 5.1
Ondertiteling: onder meer Nederlands, Engels
Duur : 220 minuten
Distributeur: WARNER HOME VIDEO