De lange blonde vrouw moet boeten. Mishandel je één 'freak', dan mishandel je ze allemaal. Weken nadat ze begonnen is haar dwerg-echtgenoot te vergiftigen, met wie ze enkel voor het geld een huwelijk heeft afgesloten, verzamelen de andere misvormden en mismaakten van het circus zich om haar heen, om haar buiten beeld 'één van hen' te maken. In het laatste shot van de film blijkt ook zij een attractie te zijn geworden - een menselijke, kakelende kip.
Todd Brownings Freaks (1932) is een film in spagaat. Door mensen met een echte lichamelijke afwijking in te huren als acteurs, mat Browning zichzelf onvermijdelijk de rol aan van kermis-exploitant. De uiterst melodramatische plot daarentegen betoogt halsstarrig dat elke freak - van baardvrouw tot siamese tweeling - net zo is als wij, en het dus niet verdient door 'normale ' mensen te worden uitgebuit. Die dubbelzinnigheid blijft de film tot op de dag van vandaag parten spelen, en is tegelijkertijd de belangrijkste reden van zijn succes. Terwijl de pers destijds woorden te kort schoot voor het morele verderf dat Browning over zijn publiek stort, en de finale nog steeds evenveel sympathie als afkeer oproept, zijn er weinig films die je op zo'n directe manier met de werkelijkheid van de freak confronteren. Freaks intimideert de toeschouwer niet minder dan de acteurs.
'De vervormende lens van politieke correctheid maakt dat veel mensen Freaks tegenwoordig zien als een intens medelevende film ', stelt filmhistoricus David Skal in de uurlange documentaire op de uitmuntend verzorgde dvd. Dat ook studio MGM niet wist hoe medelevend de film precies is of zou moeten zijn, blijkt uit de verschillende eindes die gedraaid werden - niet de vrouwelijke kip als eindbeeld, maar de hereniging van de dwerg met zijn voormalige lilliputtervriendin - en uit het tegenstrijdige publiciteitsmateriaal .
'Do the siamese twins make love? Can a full grown woman love a midget ?' citeert Skal de taglines. Vergelijk dat met de gezwollen woorden in de introductie die na de eerste rampzalige vertoningen - een van de toeschouwsters zou aan de film een miskraam hebben overgehouden - voor de film werd geplakt. ' De liefde voor schoonheid is een diepgeworteld verlangen dat dateert uit het begin van de beschaving. De afkeer waarmee we kijken naar het abnormale, misvormde en verminkte komt voort uit de lange conditionering door onze voorouders. De meeste freaks hebben echter normale gedachten en gevoelens. Hun lot is buitengewoon droevig.'
Pure hypocrisie. In het met anekdotes en biografische gegevens doorspekte audiocommentaar vertelt Skal dat de meeste freaks tussen de opnames door niet eens op de set mochten blijven, omdat het personeel hun verschijning niet verdroeg. F. Scott Fitzgerald, destijds als scenarist werkzaam bij MGM, schijnt te zijn weggerend uit het café toen hij zag hoe de ene helft van de siamese tweeling op de menukaart keek, en de ander de bestelling deed. 'Een belediging', zo omschreef de Baardvrouw haar ervaringen ooit, maar Skal suggereert dat haar opwinding vooral te maken had met het feit dat ze in de uiteindelijke film zo weinig te zien is. 'Ze krulde en kleurde haar baard om meer screentijd te krijgen.'
'Showbusiness is louter exploitatie', zegt circusartiest en historicus Todd Robins op nuchtere toon in de documentaire. 'Iedereen kijkt neer op freakshows. Maar welk werk zou je zulke mensen anders zien doen?' vult dwergacteur Jerry Maren aan.
Bij de productie van Freaks draaide het vooral om veel geld verdienen. Dat de film wou inhaken op het succes van horrorfilms als Frankenstein (1930) en Brownings eigen Dracula (1931) blijkt wel uit de door Skal aangehaalde reactie van producer Irvin Thalberg op de eerste versie van het script. 'Ik vroeg om iets gruwelijks , en tsja, dat kreeg ik.' Zo werd het arm- en beenloze Schildpaddenmeisje oorspronkelijk vol paringsdrift achternagezeten door Freddy, een van de zeehonden van het circus. Scènes die je je bijna niet durft voor te stellen, en die van het humane karakter van de film geen spaan heel zouden laten. Maar goed dat ze nooit zijn gedraaid.
Beeld: 1.33:1 (academy ratio)
Geluid:
Dolby 1.0
Ondertiteling: onder meer Nederlands
Duur (Hoofdfilm): 64
minuten
Distributeur: Warner