De kerstfilm is al zo oud als cinema zelf. In 1897 werd voor het eerst een kort animatiefilmpje met de Kerstman in de hoofdrol vertoond. Sindsdien is in december de kerstfilm niet meer weg te slaan uit de bioscopen en van de televisie. Ontvingen in de jaren veertig nog twee kerstfilms een Oscarnominatie, tegenwoordig maken de critici bij voorbaat al gehakt van het genre. Een portret van de meest gehate en meest geliefde seizoensfilm.

De feiten
Geboren: December 1897

Eerste film: de korte animatiefilm Christmas Eve in 1897; Doorbraakfilm: Frank Capra's It's a Wonderful Life (1946)

Prijzen: Oscars in 1948 voor George Seatons Miracle on 34th Street (beste mannelijke hoofdrol en beste scenario); Oscarnominaties voor beste film in 1947 voor Frank Capra's It's a Wonderful Life , in 1948 voor Miracle on 34th Street en in 1962 voor Luis García Berlanga's Plácido (beste buitenlandse film); Golden Globes in 1947 voor beste regisseur voor Frank Capra (It's a Wonderful Life) en in 1948 voor Miracle on 34th Street (beste scenario en beste mannelijke bijrol); Golden Globe nominatie in 1994 voor The Nightmare Before Christmas (beste muziek).

Beste film
Frank Capra zette in 1946 met It's a Wonderful Life de standaard. De suïcidale James Stewart verzucht daarin dat hij wilde dat hij nooit geboren was. Een engel neemt het serieus en laat Stewart zien hoe kaal zijn naaste omgeving er in dat geval uit had gezien. Boodschap: het leven heeft zin, geniet ervan! Romantiek, familiebanden en een flinke dot optimisme maakten de film tot een fenomeen: psychiaters schijnen It's a Wonderful Life zelfs aan depressieve patiënten voor te schrijven. Ook zien: Bad Santa - zie ook de foto met Billy Bob Thornton - van Terry Zwigoff (2003), The Nightmare Before Christmas van Tim Burton (1993), Miracle on 34th Street (1947), A Christmas Carol (1984) naar Charles Dickens' kerstklassieker, zijn moderne tegenhanger Scrooged (1988) met Bill Murray, The Muppet Christmas Carol (1992): een eerbetoon aan muppet-uitvinder Jim Henson die in 1990 overleed, en de familiekroniek Un conte de Noël (2008).

Slechtste film
In John Murlowski's Santa with Muscles (1996) denkt worstelaar Hulk Hogan dat hij de kerstman is, maar Hogan zou Hogan niet zijn als zijn spieren niet de grootste rol zouden spelen in deze tenenkrommende kerstkomedie. Ook vermijden: Nicholas Websters Santa Claus Conquers the Martians (1964) en de horrorfilm Initiation: Silent Night, Deadly Night 4 van Brian Yuzna uit 1990.

Handelsmerk
(Naasten)liefde, romantiek, sneeuw, liedjes - of op zijn minst snottermuziek -, familie(ruzies) en soms de kerstman zelf zijn vaste ingrediënten voor de authentieke kerstfilm. Dan zijn er ook nog stapels films waarin kerst verdienstelijk figureert, meestal als de maïzena die mensen aan elkaar bindt: neem Sleepless in Seattle (1993), Kruimeltje (1999) en Love Actually (2003). Veel kerstfilms spelen zich helemaal niet eens tijdens de kerst af, maar zijn toch seizoens-evergreens geworden. Denk, naast zowat het hele oeuvre van Disney, ook aan de onvergetelijke Bommel en Zwelgje in Als je begrijpt wat ik bedoel (1983), Rob Reiners onweerstaanbare When Harry Met Sally (1989) en vooral Robert Wise' onverslijtbare The Sound of Music (1965).

Over kerstfilms
'Ik geloof al sinds mijn zesde niet meer in de kerstman. Mijn moeder nam me toen mee naar een warenhuis, en de kerstman daar vroeg me om mijn handtekening.'
(Shirley Temple)

'Kerst bij mij thuis is altijd tenminste zes, zeven keer leuker dan ergens anders. We beginnen vroeg met drinken. En terwijl alle anderen maar één Kerstman zien, zien wij er zes of zeven.'
(W.C. Fields)

'Frank Cross: "Ik wil haar tepels zien."
Tv-censor: "Maar dit is een kerstshow!"
Frank Cross: "Nou, misschien wil Charles Dickens haar tepels ook wel zien."
( Bill Murray in Scrooged, 1988)

'Laten we ons lam drinken en porno kijken.'
(Verlopen popster Billy Mack (Bill Nighy) heeft in Love Actually (2003) een alternatief plan voor het kerstfeest)
Stan: 'Weet je? Ik denk dat ik vandaag iets geleerd heb. Het maakt niet uit of je christen, joods, atheïst of hindoe bent. Kerstfeest draait toch altijd om één heel belangrijk ding.'
Cartman: 'Ja, ham.'

Stan: 'Nee, niet ham, domme vetzak .'
Cartman: 'Rot op!'
Stan: 'Kerstfeest gaat over iets veel belangrijkers.'
Kyle: 'Wat dan?'
Stan: 'Kadootjes.'
Kyle: 'Ooo .'
Stan: 'Snap je, Kyle? Kadootjes.'
(Uit de South Park-aflevering ' The spirit of Christmas' van Trey Parker en Matt Stone)

'Het kerstfeest wordt een weigerachtige en walgende natie opgedrongen door middenstanders en de media. Op eigen kracht zou het verschrompelen en afsterven onder de hete adem van de universele haat.'
(Toneelschrijver George Bernard Shaw, schrijver van Pygmalion, dat als My Fair Lady een beroemde kerstfilm werd)

'Je moest eens weten hoe eng het is om je te melden op de set van een film en je ineens bij deze familie te voegen. Het is alsof je aanschuift bij het kerstdiner van iemand die je niet kent. Je bent er, maar je hebt geen idee wat er van je verwacht wordt.'
(John Cleese)

' Mijn kleinzoon ziet me iedere kerst als Lois Lane op de tv. En daar scoor ik dan weer punten mee.'
(Margot Kidder, Lois Lane in Superman)
'Nu ben ik een oude kerstboom, waarvan de wortels inmiddels zijn afgestorven. Mensen komen langs en terwijl de naaldjes van me afvallen, vervangen ze die met medailles.'
(Orson Welles)

'Kerstfeest is het enige moment van het jaar dat alle religieuze gezindten bijeen komen om Jezus Christus te aanbidden.'
( Bart Simpson uit The Simpsons)

(Tegen een ticketverkoper): ‘Het is kerstmis. Het seizoen van oneindige hoop. En het kan me niet schelen of ik op jullie landingsbaan moet gaan staan om te liften. Al kost het me alles wat ik heb. Al moet ik  mijn ziel aan de duivel in hoogsteigen persoon verkopen, ik ga naar huis naar mijn zoon.’
(Catherine O’ Hara in Home Alone, 1990)

Cindy Lou Who: ‘Kerstman, wat betekent kerst?’
The Grinch: (stort zichzelf door een kerstboom) ‘WRAAK
(kalmer), ik bedoel… kadootjes…denk ik.'
(How the Grinch Stole Christmas, 2000)