De feiten
Geboren: 18 februari 1932, Cáslav, Tsjechoslowakije, als Jan Tomás Forman.
Overleden: 14 april 2018 (87 jaar).
Actief als oa: regisseur, scenarist, producent, acteur.
Eerste film: Konkurs (zwart-wit, 1963). Formans eerste korte film was een bijdrage voor Laterna Magika II (1960), waarvoor ook zeven andere regisseurs werk leverden.
Prijzen oa: Oscars beste regie voor One Flew over the Cuckoo's Nest in 1976 en Amadeus in 1985, Oscarnominatie beste regie voor The People vs. Larry Flynt in 1997; Golden Globes beste regie voor One Flew over the Cuckoo's Nest, Amadeus en The People vs. Larry Flynt en een nominatie voor Ragtime in 1982; Gouden Palm in Cannes voor Taking Off in 1972; nominatie Gouden Leeuw in Venetië voor Lásky jedné plavovlásky in 1965; BAFTA beste regie voor One Flew over the Cuckoo's Nest in 1977, en nominaties voor Taking Off in 1972 en Amadeus in 1986; Gouden Beer in Berlijn voor The People vs. Larry Flynt en een Zilveren Beer voor Man on the Moon in 2000; Lifetime Achievement Awards tijdens de festivals van Palm Springs (2000) en San Francisco (2004).
Beste film
One Flew over the Cuckoo's Nest. Na dertig jaar staan shock patiënt Randle Patrick McMurphy, de zwijgzame Chief Bromden, de nerveuze Billy Bibbit en de verschrikkelijke Big Nurse nog altijd in het geheugen gegrift. Jack Nicholson speelt de sterren van de hemel en Louise Fletcher zou later verschillende scifi - en horrorklassiekers opluisteren. Veel figuranten waren daadwerkelijk psychiatrische patiënten. Cuckoo's Nest sleepte destijds de vijf belangrijkste Oscars in de wacht (film, regie, scenario, acteur en actrice).
Ook zien: Amadeus. En, vooruit, The People vs. Larry Flynt en Man on the Moon.
Slechtste film
Goya's Ghosts. Een rommelige ratatouille met te veel ingrediënten. De beroemde schilder Goya en zijn maatschappijkritische werk zijn nauwelijks meer dan geestverschijningen in zijn eigen film. In plaats daarvan gaan Forman en goedbevriende schrijver Jean-Claude Carrière met een noodvaart door de geschiedenis. De ene brute Spaanse inquisiteur heeft het toneel nog niet verlaten, of een schreeuwerige Franse revolutionair heeft z'n plek al ingenomen, op de voet gevolgd door een Engelse cavalerist. Tenminste, als Forman Goya geen workshop etsen laat weggeven. De personages zijn vlakker dan Hollandse polders, waarbij Javier Bardems dappere geworstel met de Engelse uitspraak ook niet erg helpt.
Handelsmerk
Voorliefde voor biografieën van beroemde figuren met scherpe kantjes, neem wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart, pornokoning Larry Flynt of de tragische komiek Andy Kaufman. Humor en een schilderachtige art direction komen in iedere film terug. Forman heeft een neus voor de casting en regie van zijn helden. Zo werden Jack Nicholson (One Flew over the Cuckoo's Nest), Tom Hulce (Amadeus), Woody Harrelson (The People vs. Larry Flynt) en Jim Carrey (Man on the Moon) unaniem geprezen voor hun acteerprestaties.
Forman over Forman
'Toen we Ragtime schoten was James Cagney tachtig jaar oud. Hij kon niet meer lopen, niet meer horen, hij had diabetes en was zijn geheugen kwijt. Het enige onaangetaste deel van Cagney was zijn talent. Wanneer de camera draaide, stónd hij er. Adembenemend.'
(European Screenwriters, 1997)
'Ik probeerde mijn eerste film in de VS op dezelfde manier te maken zoals ik ze in Tsjechoslowakije maakte, maar dat werkte niet. Achteraf beschouw ik het als Europees snobisme. Het is die narratieve stijl met open eindes en zo, waarmee je het publiek laat gissen naar wat je eigenlijk bedoelt. Hollywood wil gewoon helderheid over wie de good guys en de bad guys zijn en wie er heeft gewonnen.'
(BBC Radio, 2000)
'De studio zei: Courtney Love? Geen sprake van! Die kunnen we niet verzekerd krijgen. Dat is ernstig, want als een van je hoofdrolspelers niet verzekerd kan worden, en er gebeurt iets, dan ga je het schip in. Via een vriend vond ik uiteindelijk een schreeuwend duur verzekeringskantoor in Londen. De studio wilde alsnog niet betalen. Maar ik wist dat ik met Courtney op het juiste paard had gewed. Iedereen was erg van haar onder de indruk. Woody Harrelson, Oliver Stone die produceerde, co-producent Michael Hausman, Courtney en ik legden een miljoen dollar bij elkaar om haar verzekering rond te krijgen.'
(BBC Radio, 2000)
'We waren nog niet met de opnamen van Valmont begonnen, of ik hoorde dat Frears bezig was met Dangerous Liaisons. Mijn vrienden raadden me aan het hele project af te blazen, maar dat was onmogelijk: ik hield té veel van het boek. Vroeger wilde ik net als Valmont zijn: mannen dromen er immers heimelijk van om vrouwen te onderdrukken . (lacht)'
(Humo, 2000)
'Natuurlijk gaan al mijn films in zekere zin over de vrijheid van meningsuiting. Als je zoals ik een paar jaar onder het Naziregime hebt geleefd en daarna twintig jaar onder het communistische juk, realiseer je je hoe kostbaar vrijheid is en hoe gemakkelijk je het kunt verliezen. En hoe censuur en alles wat eruit voortvloeit, kan beginnen.'
( Reel.com, 2000)
'Ik kan gerust zeggen dat ik nooit met Jim Carrey heb gewerkt. Iedere ochtend verscheen hij als een ander alter ego van zichzelf op de set.'
(VPRO Stardust, 2000)
'De tegenspeler van Andy Kaufman was niet zijn vriendin of zijn manager. Dat was zijn publiek. Ik kwam er dus niet mee weg een blik figuranten met dooie expressies in te zetten. Ze moesten stuk voor stuk geloofwaardige, echte mensen zijn.'
(VPRO Stardust, 2000)
'Ik maakte een film over Goya en de inquisitie om de parallellen met wat er vandaag de dag in de wereld gebeurt. De ironie is dat Napoleon de ideeën van de Franse Revolutie, vrijheid, gelijkheid en broederschap, met wapens en geweld over Europa wilde verspreiden. Toen hij in 1808 Spanje binnenviel zei hij zijn soldaten dat ze Spanje gingen bevrijden, dat de Spanjaarden hen met open armen zouden ontvangen. Dat is hetzelfde als de oorlogsvoering in Irak. En het is ook hetzelfde wat we onder Hitler en het communisme hebben gezien. En omdat Goya zo lang heeft geleefd en iedereen met dezelfde nietsontziende eerlijkheid schilderde.'
(NRC Handelsblad, 2004)