Vroeger, zei opa, zagen alle auto’s er verschillend uit. Een Citroën DX, je weet wel, de Snoek van Alain Delon, had niets gemeen met de Lelijke Eend of de Cadillac uit die vrolijke komedie met Louis de Funès en Bourvil. Tegenwoordig, mopperde opa monter verder, ziet iedere auto eruit als een Japans-Duitse modaalbak met Italiaans-Franse designerrondingen waarvoor wordt geadverteerd met een Hollywood-postzegelfilmpje.

Zoals met auto’s is het, helaas, ook meer en meer met cinema. Overal ter wereld wordt kwaliteit gemaakt, maar jonge filmmakers met een eigen stijl moet je met een spaarlampje zoeken. En ineens is daar de cinefiele cineast Kleber Mendonça Filho uit het Brazilaanse Recife. Zijn O som ao redor, door distributeur Eye als Neighbouring Sounds in de filmtheaters gebracht, bezit dat almaar zeldzamere karakteristiek: een handschrift. En dat terwijl de plot eigenlijk op het plotloze af is.

Het in drie aktes (‘Waakhonden’, ‘ Nachtwakers’, ‘Lijfwachten’) ingedeelde Neighbouring Sounds is de mozaïekkroniek van een straat in Recife waar welgestelde burgers huizen in betraliede serviceflats. De minderbedeelden zijn gefrustreerde dienstverlenende schaduwexistenties. Wanneer een privaat beveiligingsbedrijf, dubieus colporterend, zijn diensten aanbiedt tegen een vast bedrag per straatbewoner, wordt de sluimerende paranoia aangewakkerd.

Volop gebruikmakend van de objets trouvés die urbane architectuur biedt, roept Mendonça Filho in een bedrieglijk loom tempo en impressionistische scènes een claustrofobische sfeer op. Gaande de film komen cinefiele associaties op met het obscure Les chiens (1979, Alain Jessua). Daarin voelen middenklassers in een Franse slaapstad zich in hun artificiële omgeving na zonsondergang almaar onbehaaglijker.

Eenzelfde onbehagen zit al in de ijzersterke openingsscène van Neighbouring Sounds. Een ritmisch gemonteerde zwart- witfotocollage gaat over in de ononderbroken Steadicam-take van een rolschaatsend schoolmeisje onderweg naar een speelpleintje ingesloten door binnenstadbeton. De scène is onderlegd met perfect op de montagekadans getimede , onheilspellende percussie. Wat gaat er gebeuren?

Briljant is het shot van een leeg appartementsinterieur waarin het woonkamervenster, met zijn kale kozijnenlijst, een somber stilleven van appartementtorens kadreert. Is het vreemd dat de mensen die zich in deze omgeving opsluiten bij ieder ongewoon geluid onrustig worden? In alcohol en drugs vluchten, of zelfmoord plegen? Terwijl gesprekken, het huishouden, vrijages, feestjes ogenschijnlijk onbekommerd voortgaan, is er steeds die onbestemde, broeierige sfeer. Ook tussen de haves en have-nots in het economisch bloeiende Brazilië gaapt de onoverbrugbare kloof die een in ongelijkheid verankerde consumptiemaatschappij steevast kweekt: die van afgunst en neurotische bezitsbescherming. Van de angst voor ‘daarbuiten’ en ‘de anderen’.

Neighbouring Sounds maakt het allemaal in een volstrekt eigen stijl zichtbaar, voelbaar. Een verontrustende blik in de spiegel.