Daar kun je een heftig sociaal-realistisch drama van maken, maar dat is niet
de stijl van de 39-jarige Hongaar Benedek Fliegauf. De daders, in werkelijkheid
gearresteerd en gedaagd, komen nergens in beeld, ook niet tijdens de
allesbeslissende climax. Terecht, als je erover nadenkt, want haat is meestal
ook onzichtbaar. En zelfs al zou je hun gezichten zien, wat zegt dat dan? De
daders zijn een voetnoot in een veel groter en ouder verhaal.
Fliegauf laat liever voelen dan zien. Voelen wat de Roma voelen als er op een
bospad een zwarte, geblindeerde auto stapvoets naast je komt rijden, als de bus
bij de bushalte om te pesten dertig meter verderop stopt, en als je op je werk
beledigd wordt vanwege je afkomst, zoals Mari overkomt, de moeder van Anna en
haar broertje Rió, die Fliegaufs camera alle drie een dag lang volgt.
En wat ze voelen als er 's nachts geluiden klinken wanneer ze in hun boshutten
op bed liggen. Is het alleen de wind of staan de moordenaars voor de deur? En al
is het alleen de wind, en al gaat die liggen, dan is er nog die andere wind van
racisme en haat die in Hongarije waait. En die gaat niet zomaar liggen.
Net als in
Elephant en
The Blair Witch Project wordt de hele lengte van Just the Wind gebruikt om
de spanning op te voeren. De dreiging is wel steeds voelbaar – onder meer in de
pulserende, minimale soundtrack – maar onzichtbaar. Tot de haat zich
manifesteert. Tot het te laat is.
Rió slentert door de bossen, Anna
gaat naar school en Mari gaat werken, op eieren lopend en blikken ontwijkend om
niemand te schofferen, want dat zou alleen maar de aandacht trekken. Ze hebben
de vrijheid verloren om te kijken en om gezien te worden. Daarmee raakt Fliegauf
aan de existentiële horror van de situatie: de haat van de groep die de
buitenstaanders dwingt onzichtbaar te worden, om weg te kijken van anderen en
uiteindelijk weg te kijken van zichzelf. Om uiteindelijk hun eigen bestaan uit
te wissen.
Een doodseskader. Dat was in 2008 het antwoord van een paar Hongaren op hun frustraties over een groep Roma-zigeuners die buiten het dorp woonden. In 2008 en 2009 vermoordden ze meerdere gezinnen, bij voorkeur in hun slaap. Tientallen anderen werden verwond, het liefst met jachtgeweren, want dan konden de daders op veilige afstand blijven.