Liefdeloze nonnen

Suzanne onderneemt diverse pogingen het leven als non te ontvluchten, maar faalt steeds opnieuw. Aanvankelijk vindt ze nog een luisterend oor bij haar welwillende moeder-overste, maar die wordt al snel vervangen door een ronduit sadistische abdis. Daarop wordt het nonnetje vernederd, verwaarloosd en mishandeld.

La religieuse is een verfilming van de gelijknamige achttiende-eeuwse roman van Denis Diderot – verplichte kost op Franse scholen en al vaker verfilmd. In 1966 bijvoorbeeld, door Jacques Rivette, die zich daarmee de woede van de katholieke kerk op de hals haalde en een lobby van vakbroeders (onder wie Jean-Luc Godard) nodig had om de film in de bioscoop te laten verschijnen.

Dergelijke commotie zal de nieuwe versie van La religieuse niet veroorzaken – wie fronst anno 2013 nog de wenkbrauwen bij een verhaal over misstanden in de rooms-katholieke kerk? En dan ook nog de kerk van de achttiende eeuw, een tijd waarin mensenrechten sowieso op een laag pitje stonden? Dan zijn er de afgelopen jaren heel wat actuelere – en daarmee effectievere – aanklachtfilms gemaakt, zoals Amen. , The Magdalene Sisters en Mea Maxima Culpa.

Niet al te urgent dus, dit verhaal. Maar wel – en dat is ook wat waard – genuanceerd verteld. Allereerst op technisch vlak: de scènes zijn kort, sober en to the point, ellende wordt niet breed uitgemeten , er is geen bombastische muziek en het fraaie camerawerk is nooit opzichtig.

Dezelfde bescheidenheid kenmerkt de inhoud. Niet alle geestelijken worden afgeschilderd als monsters – op die ene sadistische abdis na, blijven de autoriteitsfiguren menselijk, en soms ook meelijwekkend. Met als meest memorabele personage een seksueel gefrustreerde moeder-overste ( Isabelle Huppert) die in de tweede helft van de film wordt geïntroduceerd en voor een verrassende komische noot zorgt.

Bij de première in Berlijn gaf regisseur Guillaume Nicloux al aan dat zijn film zich keert tegen machtsmisbruik en fanatisme, niet tegen religie op zich. Dat komt het sterkst naar voren in Suzanne zelf (fantastisch gespeeld door nieuwkomer Pauline Etienne). Zij is – in deze ietwat gemoderniseerde versie van het verhaal – een aangenaam strijdvaardige heldin, maar tegelijk een oprecht gelovig meisje. Dat maakt het liefdeloze gedrag van de nonnen des te schrijnender, en de slaafse kerkrituelen des te holler en absurder.

In dat opzicht is La religieuse misschien toch nog best een actuele film. Waarin niet zozeer de misstanden binnen de katholieke kerk centraal staan, als wel de vraag of dat instituut voor de geëmancipeerde gelovige überhaupt nog relevantie heeft.