Eerst is het stil. Een man van rond de veertig arriveert in 2001 per
vliegtuig in Polen en neemt de taxi, de trein en dan de bus naar zijn
geboortedorp. Zo is meteen duidelijk dat we diep in het Poolse heartland zitten
. Sommigen zouden zeggen: de ziel van het land. Twintig jaar heeft deze
Franciszek Kalina in Chicago gewoond, vertelt hij de taxichauffeur. Tot zover
niks aparts.
Tussen de bushalte en de boerderij van zijn broer
gebeurt echter iets vreemds. Het eerste teken dat er iets niet in orde is. Bij
aankomst op de boerderij staat zijn broer met een bijl klaar en al snel is
duidelijk dat de dorpsbewoners zich uiterst vijandig gedragen. Vanaf dat moment
is er geen houden meer aan, ook al geeft deze thriller van Wladyslaw Pasikowski
niet meteen al z'n geheimen prijs en ook al schroeft Pasikowski regelmatig het
tempo even terug.
Aftermath gebruikt de thrillervorm om een zeer
duistere en lang verborgen gebeurtenis uit de Poolse geschiedenis te laten zien
. De film is gebaseerd op het boek Neighbors van Jan T. Gross uit 2000. Een boek
van slechts 216 pagina's, dat na publicatie voor wereldwijde aandacht zorgde.
Gross ontdekte in 1996 dat in een aantal Poolse dorpen niet de nazi's maar de
Polen zelf hun Joodse dorpsgenoten op gruwelijke wijze hadden vermoord. Mannen,
vrouwen, kinderen, baby's. Onthoofdingen, verkrachtingen, verbrandingen.
De dorpsbewoners in Pasikowski's film zijn dan ook niet zozeer bang voor de
Joodse grafstenen die de broers Kalina opgraven (die na de oorlog als
straatstenen werden gebruikt), of zelfs voor de dreigende landonteigeningen als
bekend zou worden dat ze de Joodse boerderijen en het land hebben gestolen. Nee
, ze vrezen dat naar boven komt wat nog veel dieper in het Poolse verleden
begraven ligt.
Als film verliest Aftermath halverwege onvermijdelijk
iets van z'n mysterie, zodra bekend wordt waarom de spanningen in het dorp zo
hoog zijn opgelopen. Maar dat doet er niet toe. Deze waargebeurde geschiedenis
is zo verpletterend dat de fictievorm slechts een verre afgeleide wordt van de
beestachtigheid van mensen en de noodzaak om het verhaal te laten zien. De
doodsbedreigingen bij het verschijnen van de film in 2012 geven aan dat er nog
steeds Polen zijn die dit goedkeuren.
Als een lawine. Zo dendert de Poolse thriller Poklosie (Aftermath) over je heen. De film leidde in Polen tot doodsbedreigingen aan het adres van de hoofdrolspeler en de regisseur.