Uit de Roanoke Times (een lokaal sufferdje uit de Amerikaanse staat Virginia
) van 9 januari 2005: 'Hij werd voorgesteld als Borat Sagdiyev uit Kazachstan,
en zou als toerist door Amerika reizen. Hij had een filmcrew bij zich, die bezig
was met een of andere documentaire. En volgens de omroeper wilde hij het
Amerikaanse volkslied zingen om zo zijn dankbaarheid te kunnen tonen. In
gebroken Engels zei deze geheimzinnige figuur dat hij de oorlog tegen het
terrorisme steunde. "Ik hoop dat jullie alle mannen, vrouwen en kinderen in Irak
afmaken, tot en met de hagedissen."
(...)
"En moge George W. Bush
het bloed drinken van alle mannen, vrouwen en kinderen in Irak." Daarna begon
hij met zijn verminkte versie van The Star Spangled Banner, dat eindigde met de
woorden: "Your home in the grave."
(...)
Als hij daar nog een minuut
langer had gestaan, denk ik dat iemand hem had afgeschoten.'
Het nietsvermoedende publiek van een rodeoshow in Salem, Virginia, maakt - eindelijk - kennis met Borat. Liefhebbers van de comedyshow Da Ali G Show - blijkbaar niet aanwezig in Salem - kenden Borat al wat langer. In die show kwam de lompe, vrouwonvriendelijke, joden hatende reporter uit Kazachstan regelmatig even langs om met zijn politiek incorrecte vragen bekende en minder bekende mensen op het verkeerde been te zetten.
Zowel Ali G als Borat zijn creaties van Sacha Baron Cohen, een 35-jarige Britse komiek van joodse komaf. Als de witte gangsta Ali G veroverde Cohen eind jaren negentig eerst Engeland, en vanaf 2003 ook de VS. Ali G kreeg in 2002 zelfs een eigen speelfilm (Ali G Indahouse), en nu is ook Borat aan de beurt. De titel: Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan.
De film is opgenomen als een nepdocumentaire over Borats reis door de VS, en ook Borats ervaringen in Salem zijn er in opgenomen. Wat niet goed blijkt uit het krantenberichtje, is dat het publiek aanvankelijk luid mee joelt als Borat zegt dat hij 'America's war of terror' steunt (hij zegt OF terror, niet ON terror, maar dat hebben de meesten niet eens door). Ook als hij zegt dat iedereen in Irak moet worden afgeslacht blijven mensen applaudisseren. Het is pas als hij het Amerikaanse volkslied verkracht, dat de mensen doorkrijgen dat er iets niet in de haak is.
Provoceren en kwetsen onder het mom van domheid een beproefde tactiek van Cohen , die hij ook al toepaste als Ali G en perfectioneerde in Borat. Borat doet wat zelfs Ali G te dol zou zijn. Dat begint al in zijn eigen dorp in Kazachstan, waar hij een jong blond meisje vol op de mond kust en even later introduceert als: 'Dies is Natalya. She my sister. She number four prostitute in whole of Kazakhstan.'
Het is nog een van de mildere grappen in de film, want geen taboe is taboe bij Borat. Hij maakt grappen over verkrachting, bestialiteit, geestelijke en lichamelijke handicaps, enzovoort, enzovoort. Dit zou ons natuurlijk allemaal moeten verontrusten, maar in de meeste gevallen werkt het op de lachspieren.
De situaties in Kazachstan zijn duidelijk gespeeld. Maar als Borat samen met zijn producer Azamat eenmaal in Amerika is, om daar een reportage te maken over de gewoonten en gebruiken, wordt de film bijna een documentaire. Hier is, op een enkele uitzondering na, niets meer gespeeld. Mannen in New York rennen echt gillend weg als de besnorde Borat ze wil zoenen, of zijn werkelijk van plan hem in elkaar te slaan als hij te opdringerig wordt.
Het mooist zijn echter de bezoekjes die Borat her en der aflegt. Onder het toeziend oog van de camera heeft iedereen wel erg veel begrip voor de man uit Kazachstan. Zo gaat een autoverkoper serieus in op de vraag van Borat hoe hard je met een Hummer op een groep zigeuners moet inrijden om ze allemaal te doden : 'Vijftig kilometer per uur zou genoeg moeten zijn.' En antwoordt de wapenhandelaar, als Borat vraagt naar het beste pistool tegen joden, doodleuk: ' Een 9 mm-wapen of een Colt .45'.
Hier is Borat op zijn best. Hij daagt mensen uit net zo politiek incorrect, vrouwonvriendelijk en antisemitisch te zijn als hij, en de meesten zijn hem maar wat graag ter wille. Op Borats reis door het land passeren zo talloze Amerikaanse thema's de revue. Van de obsessie met grote auto's en wapens, tot de kerk, de bendes in de getto's en de al eerder genoemde rodeo-shows.
Wat telkens weer opvalt is de enorme vindingrijkheid en lef van Sacha Baron Cohen. Als Borat begeeft hij zich in de meest uiteenlopende situaties, waarin de enige vraag is wanneer het mis zal gaan . Dat het mis gaat staat immers vast. En dat wil Cohen ook. Hij drukt net zolang door tot de ander zich begint te verzetten. Of totdat die zijn masker laat vallen en zich toont als de racist, vrouwenhater of antisemiet die hij is.
Cohen gaat zo op in zijn rol, dat hij ook onder moeilijke en bedreigende situaties blijft reageren als Borat. En hij blijkt ook onvermoede talenten als slapstick-komiek te hebben. Hoogtepunt in de film is een hilarische scène waarin Borat en de moddervette Azamat ruzie krijgen en elkaar naakt te lijf gaan. Eerst in de hotelkamer, later in de gangen van het hotel, en uiteindelijk op een conventie tussen honderden verschrikte zakenlui. Wat een chutzpah!
Sacha Baron Cohen was op 12 oktober even in Nederland. Of liever: Borat, want Cohen laat zich nooit interviewen als zichzelf, hooguit - en dan nog hoogst zelden - als zijn personages. De Borat-persconferentie zou aanvankelijk plaatsvinden in de Amsterdamse seksclub Casa Rosso op de Wallen, maar moest vanwege de overweldigende belangstelling van de media verplaatst worden naar het veel grotere (en chiquere) Grand hotel, een paar honderd meter verderop. Als de drukte en opwinding tijdens de persconferentie een indicatie van succes zijn, wordt de Borat-film - die begin november wereldwijd uit gaat - een grote hit.
Overigens niet in de ex-Sovjetstaat Kazachstan, want daar hebben de grote bioscoopketens al aangekondigd de film te zullen boycotten. De machthebbers in Kazachstan hebben overigens al vaker geprobeerd Borat de mond te snoeren. Eerst werd hem de website www.borat.kz afgepakt (waarop Cohen verhuisde naar www.borat .tv), en vervolgens werd 15 miljoen dollar gepompt in een pro-Kazachstan campagne waarin werd uitgelegd dat Borat een verkeerde voorstelling van zaken geeft. Alsof iemand daar aan zou twijfelen!
Dan heeft Dariga Nazarbayeva , dochter van president Nursultan Nazarbayev, het beter begrepen dan haar vader . Tegen het Kazachstaanse nieuwsprogramma Karavan zei ze dat het sluiten van Borats website veel slechter is geweest voor de reputatie van Kazachstan dan alle schade die Borat ooit zelf had kunnen aanrichten. 'We zouden niet bang moeten zijn voor humor, en we moeten ook niet alles willen controleren.'