Hayao Miyazaki mag dan wel tekenfilms maken, die ondanks dat ze zeer geschikt zijn voor volwassenen toch voornamelijk gericht zijn op kinderen, maar als er één hedendaagse regisseur in Japan is die de titel ‘filmauteur’ verdient, dan is hij het wel. Al meer dan dertig jaar maakt Miyazaki films die volstrekt origineel en altijd verrassend zijn, met een eigen visie en kenmerkende stijl. In de rubriek Op Scherp een portret van de animatiegrootmeester.

De feiten
Geboren: 5 januari 1941, Tokio, Japan
Actief als: regisseur, scenarist, animator, producent, editor

Eerste film: Lupin III: Castle of Cagliostro (1979)
Prijzen: won in 2003 een Oscar voor beste animatiefilm voor Spirited Away, ontving een nominatie voor dezelfde prijs voor Howl's Moving Castle; won de Gouden Beer in Berlijn met Spirited Away; werd in Venetië genomineerd voor de Gouden Leeuw voor Ponyo on the Cliff by the Sea en Howl's Moving Castle ; kreeg op hetzelfde festival in 2005 een lifetime achievement award.

Beste film
Princess Mononoke. Betoverend – en opvallend donker – sprookje over de strijd tussen de bovennatuurlijke wezens die het bos beschermen en de mensen die voor eigen gewin de natuur vernietigen. De diepere, ecologische laag die in het verhaal over demonen en krijgers verwerkt is zou in een Amerikaanse animatiefilm waarschijnlijk belerend overkomen, maar Miyazaki legt nergens zijn visie aan de kijker op. Abstracte tegenstellingen kom je in zijn werk nooit tegen.
Ook zien: de rest van zijn oeuvre.

Slechtste film
Geen. De tien films die hij in de afgelopen dertig jaar maakte waren allemaal meer dan het bekijken waard. Zelfs een film aanwijzen die aanzienlijk minder goed is dan de rest, is een onmogelijke opgave.

Handelsmerk
Een belangrijk terugkerend element in het werk van Miyazaki is de relatie van de mens met de natuur en technologie. Zijn films bevatten dan ook meestal boodschappen van milieuactivistische aard. De helden van zijn films zijn vaak sterke onafhankelijke meisjes of jonge vrouwen, de jeugd is een belangrijke inspiratiebron voor de Japanse meester. Zijn universum is nooit  zwart-wit: geesten en demonen hebben vaak iets goeds in zich, en de helden zijn geen heiligen.

Miyazaki over Miyazaki
‘Ik ben een pessimist. Maar als ik een film maak, dan wil ik mijn pessimisme niet op kinderen overbrengen. Ik houd het op afstand. Ik geloof niet dat volwassenen hun visie op de wereld zouden moeten opleggen aan kinderen, kinderen zijn zelf zeer goed in staat om hun eigen visie te vormen.’
(Midnight Eye, 2002)

'Walt Disney is geen animator en hij is geen regisseur. Hij leidde een fabriek . Ik ben animator en regisseur, en sta aan het hoofd van een werkplaats met vakmensen, die met hart en ziel werken aan een film waar ze achter staan.'
(Cinema.nl, 2005)

Ik denk dat CGI (Computer-generated imagery) het potentieel heeft om te evenaren of zelfs te overtreffen wat de menselijke hand kan doen. Maar het is veel te laat voor mij om het uit te proberen.’
( Guardian, 2005)

‘Ik heb het verhaal niet af als we aan de film beginnen te werken. Ik heb meestal geen tijd. Het verhaal ontwikkelt zich dus wanneer ik begin met het tekenen van de storyboards. De productie begin snel daarna, terwijl de storyboards nog evolueren. We weten nooit hoe het verhaal zich zal ontwikkelen, maar we blijven gewoon verder werken. Het is een gevaarlijke manier om een animatiefilm te maken en ik zou willen dat het anders was, maar helaas, dat is de manier waarop ik werk en iedereen is min of meer gedwongen om zich daar naar te schikken.’
(Midnight Eye, 2002)

'Ik zoek altijd naar iets nieuws, ik wil telkens weer iets anders maken. Mijn beste vrienden zijn dat overigens niet met mij eens; die zeggen dat al mijn films op elkaar lijken.'
(Cinema.nl, 2005)

‘Het is voor mij erg belangrijk om de ratio tussen met de hand tekenen en met de computer gelijk te houden. Ik heb geleerd om dat in balans te houden, om ze beiden te gebruiken en toch nog mijn films 2D te kunnen noemen.’
(The Financial Times, 2005)

(over handgetekende animaties): ‘Als het een uitstervend ambacht is, dan is er niets wat we daar aan kunnen doen. De wereld gaat verder. Waar zijn alle frescoschilders nu? Wat zijn ze nu aan het doen? De wereld verandert. Ik heb het geluk gehad dat ik nu al 40 jaar in staat ben hetzelfde beroep uit te oefenen. Dat is zeldzaam in elk tijdperk.’
(Guardian, 2005)