In An Education wordt een tienermeisje verleid door een dubieuze oudere man. Scenarist Nick Hornby vermeed Lolita-achtig ongemak en maakte er een lichtvoetig coming-of-age-verhaal van. Over een meisje en een tijdperk.



‘Sexual intercourse began
In nineteen sixty-three
(Which was rather late for me)
Between the end of the Chatterley ban And the Beatles’ first LP’.

Deze regels uit het gedicht ‘Annus Mirabilis’ van Philip Larkin illustreren mooi de setting van An Education: een Britse suburb anno 1962. Geruchten over een opwindende nieuwe tijd hangen in de lucht – seks, rock-’n-roll, Amerikaanse auto’s, Franse stijl –, maar Engeland is nog in de ban van de naoorlogse zuinigheid.

Het was vooral deze setting die Nick Hornby, auteur van bestsellers als Fever Pitch en High Fidelity, aantrok in het autobiografische verhaal An Education van de bekende Britse journaliste Lynn Barber, dat hij ooit aantrof in een literair tijdschrift. In een pagina of tien beschreef Barber de geschiedenis van haar eerste liefde en haar introductie in een wereld vol glamour en verfijning.

In 1962 was Hornby een jaar of vijf, maar ook hij groeide op in een duffe Engelse buitenwijk, als kind van ouders die niet hadden gestudeerd, snakkend naar een kleurrijker bestaan. Hij zag wel een film in de jeugdherinnering en haalde zijn vrouw, filmproducent Amanda Posey, over de rechten te verwerven.

De beknopte lengte van het verhaal gaf Hornby veel vrijheid bij het adapteren. Hoewel hij geen al te rigoureuze wijzigingen aanbracht, kon hij de achtergrond flink uitdiepen en een eigen toon toevoegen. Is het eindresultaat een typisch Nick Hornby-verhaal geworden? De schrijver meent zelf van wel, bekent hij in een interview: ‘Nadat ik een paar versies had geschreven, besefte ik dat An Education eigenlijk gewoon een variant is op Fever Pitch. Het gegeven van iemand uit de suburbs die bang is om het echte leven mis te lopen dat zich afspeelt in de grote stad – volgens mij is dat een van de oerverhalen van de moderne cultuur, het verhaal van zo’n beetje elke rock-’n-rollgroep.’

Albert Camus
Toch is An Education ook heel erg het verhaal van een tienermeisje en haar eerste grote liefde. In de film heet de hoofdpersoon Jenny – een van de eerste wijzigingen die Hornby aanbracht, om de beperkingen van de werkelijkheid van zich af te schudden. Jenny is zestien, knap, populair en een van de slimste meisjes van de klas. Alles wijst erop dat ze over een jaar in Oxford zal gaan studeren, een toekomst waar haar norse vader, die zelf geen hogere opleiding genoot, zijn enig kind dagelijks aan herinnert.



Wanneer Jenny op een regenachtige middag na een muziekrepetitie op de bus staat te wachten, biedt een charmante dertiger in een flitsende Amerikaanse auto haar een lift aan. In tegenstelling tot Jenny’s onnozele leeftijdgenoten is deze David gevat, hoffelijk en kennelijk succesvol, met verstand van de moderne muziek en cultuur waar Jenny bij wegdroomt. Na de lift laat David een boeket bij haar thuis bezorgen en op een dag zit hij zomaar in de huiskamer aan de borrel met haar vader, vriendelijk informerend of een afspraakje misschien tot de mogelijkheden behoort. Jenny’s ouders zijn al snel minstens zo in de wolken als zijzelf.

Is het ware liefde? Jenny lijkt meer te vallen voor het totaalpakket: de stijlvolle vrienden, sjieke nachtclubs, dure cadeaus, diners en weekendjes weg. Hoe David precies aan zijn geld komt wordt intussen nooit helemaal duidelijk, en op den duur komen daar steeds meer mysteries bij. Maar Jenny geniet te veel om erover in te zitten. Zoals Lynn Barber het verwoordt in het oorspronkelijke verhaal: ‘Dat ik alles zomaar van hem aannam en nooit vragen stelde is achteraf gezien wonderbaarlijk. Ik geef Albert Camus de schuld. Een van de grondregels van het existentialisme, zoals mijn vriendinnen en ik dat nastreefden, was dat vragen stellen uit den boze was. Als je vragen stelde gaf je blijk van naïviteit en bekrompenheid. Als je geen vragen stelde was je wereldwijs en Frans. Ik wilde zo graag wereldwijs zijn.’

Carey Mulligan
Het verhaal van een dubieuze oudere man die een jong grietje versiert had zware kost kunnen opleveren, vol Lolita- achtig ongemak, maar zoals we van Hornby konden verwachten glijdt An Education erin als chipolatapudding. De totstandkoming van de film was echter lang niet zo soepel . De adaptatie viel Hornby zwaar, het duurde jaren voor hij tevreden was over de toon. Om een al te mannelijk perspectief te vermijden wilde hij per se een vrouw op de regiestoel, maar die liet zich moeilijk vinden. Helemaal omdat de financiers niet in de rij stonden voor een half voltooid, subtiel historisch drama met een puber in de hoofdrol.

Het is uiteraard allemaal goed gekomen. Voor zo’n intensief betrokken scenarist moet regisseur Lone Scherfig een geschenk uit de hemel zijn geweest. De maakster van eigenzinnige Deense komedies als Italian for Beginners en Wilbur Wants to Kill Himself heeft zich voor deze veel commerciëlere film duidelijk bescheiden opgesteld. Over haar rol doet ze in interviews niet moeilijk: ‘Als het aan mij had gelegen, had ik best wat meer willen experimenteren. Als regisseur is het leuker om een Dogma-film te maken. Maar het ging in dit geval niet om mijn plezier, het was mijn taak om te entertainen en gewoon te vertrouwen op het sterke scenario.’



En dan de acteurs. Op grote namen hoefden de makers niet te rekenen, voorspelden potentiële geldschieters, maar toen de Amerikaan Peter Sarsgaard (Jarhead, Rendition) zich had aangemeld voor de rol van David, volgden al gauw Britse toppers als Emma Thompson, Alfred Molina en Olivia Williams (respectievelijk als stijve schooldirectrice, stijve vader en stijve lerares – het blijft erg Brits allemaal). Ze zijn stuk voor stuk bijzonder goed, maar de grootste ster is nieuwkomer Carey Mulligan (in werkelijkheid 23 tijdens de opnames), die zestienjarige Jenny precies de juiste mix van jeugdige onschuld en vrouwelijke charme geeft. Zozeer dat je als kijker automatisch sympathie krijgt voor David, die in wezen toch een vies oud mannetje blijft.

Als het allemaal een beetje braaf klinkt, komt dat omdat An Education best een brave film is. Een klassiek coming- of-age-verhaal, inclusief belangrijke levensles voor de jonge hoofdpersoon: de weg naar het geluk valt niet af te snijden, onbezonnenheid heeft een prijs, zoiets. Een les die het hele tijdperk een paar jaar later met een flinke kater zal achterlaten. Maar onze Jenny is tegen die tijd allang op haar pootjes terechtgekomen. 

Meer over de film