De sciencefictionproductie Monsters bewijst weer eens dat een geslaagde film geen miljoenen hoeft te kosten. Een snelcursus doe-het-zelf-filmmaken aan de hand van acht lowbudgetklassiekers.

Wie droomt van een carrière als filmmaker kan een dure opleiding gaan volgen , eindeloos aan een script blijven schaven, op zoek gaan naar een professionele crew en jarenlang op subsidies blijven wachten. Maar als we Gareth Edwards moeten geloven, de Britse regisseur, scenarist, cameraman, production designer en effectenontwerper van de sciencefictionfilm Monsters, is dat allemaal niet nodig.

Professionele beeldkwaliteit, overtuigende sets en acteurs, geloofwaardige cgieffecten: voor een handjevol spaargeld schijnt het allemaal haalbaar te zijn. ‘Iedereen kan tegenwoordig een laptop kopen die sneller is dan de computers waar Jurassic Park op werd gemaakt. Niets hoeft je meer tegen te houden om zelf een hd-camera aan te schaffen, met de juiste computerprogramma’s om te leren gaan en je eigen film te maken,’ aldus Edwards in een achter-de-schermenfilmpje op YouTube.

Klinkt inspirerend, maar zou de praktijk niet iets weerbarstiger zijn? Hoe kom je aan medewerkers, tijd, startkapitaal? We onderzoeken het aan de hand van acht klassiekers die voor een habbekrats werden gemaakt – geordend van goedkoop naar vrijwel gratis.

NB de genoemde budgetten verwijzen naar het (afgeronde) bedrag dat de filmmaker aan de oorspronkelijke productie kwijt was. Achteraf hebben distributeurs doorgaans nog geïnvesteerd in beeld- en geluidcorrectie, muziekrechten en promotie.


Clerks
Clerks; Kevin Smith, 1994
Budget: $27,000
Inhoud: Dante werkt in een buurtsuper, zijn vriend Randal in de aangrenzende videotheek. Verveeld hangen ze samen rond, bespreken ex-vriendinnen en Star Wars, schofferen de klanten en spelen hockey op het dak van de winkel. Grove, geestige, rappe praatfilm.
Bezuinigingen: Smith nam zijn debuut ’s nachts op in de winkel waar hij overdag zelf werkte. Om het gebrek aan daglicht te verklaren, zijn in de film de rolluiken stuk, wat een running gag oplevert rond klanten die denken dat de winkel dicht is. De personages worden gespeeld door vrienden en familieleden van de regisseur, met een paar noodgedwongen dubbelrollen. Voor de kosten brak Smith zijn studiespaargeld aan, verkocht zijn uitgebreide comicsverzameling en stond het maximale rood op tien creditcards.
Met meer geld… is het de vraag of Clerks er aanzienlijk op vooruit was gegaan: Smith staat bekend om zijn spitse dialogen en matige beeldregie.
Lucratief? Clerks bracht meer dan drie miljoen dollar op en Kevin Smith werd een cultheld.

Bad Taste; Peter Jackson, 1987
Budget: $25,000
Inhoud: Buitenaardse wezens vallen een Nieuw-Zeelands dorpje binnen om de inwoners te verwerken tot snacks voor een intergalactische fastfoodketen.
Bezuinigingen: Bad Taste oogt wat knullig, maar loopt over van de inventieve shots en hilarisch gore effecten. Jackson deed vier jaar over de opnamen; door de week op het werk verzon hij wat er in de weekends zou worden gefilmd. Omdat niet alle acteurs het zo lang uithielden, speelde hij diverse rollen zelf. Geweren werden gemaakt van aluminiumbuizen en klei, en de latexmaskers van de aliens werden gebakken in de oven van Jacksons moeder.
Met meer geld…: zou Jackson de ranzigheid nog verder opvoeren, zoals hij vijf jaar later bewees met de zombiefilm Braindead.
Lucratief?: Bad Taste blijft er een voor de liefhebber, maar Jacksons inventiviteit werd uiteindelijk beloond met een slordige 300 miljoen dollar om de Lord of the Rings -trilogie te maken.


The Blair Witch
The Blair Witch Project; Daniel Myrick en Eduardo Sánchez, 1999
Budget: $22,000
Inhoud: De film zou een montage zijn van videomateriaal dat werd teruggevonden in een behekst bos, waar drie studenten een documentaire kwamen opnemen.
Bezuinigingen: Door het slimme concept kon alles worden gefilmd met goedkope camcorders en onbekende acteurs. Spanning is er volop, maar alle actie wordt gesuggereerd.
Met meer geld…: zou het concept niet hebben gewerkt. Het veel duurdere vervolg werd een flop.
Lucratief?: The Blair Witch Project bracht zo’n 250 miljoen dollar op en is daarmee een van de succesvolste indiefilms ooit.

Eraserhead; David Lynch, 1972
Budget: $20,000
Inhoud: In een grauw industriegebied wordt een nerveuze man vader van een afzichtelijk wezentje. Er is ook een dansende braadkip en een zingende vrouw in een cv-radiator.
Bezuinigingen: Lynch ontving op de filmacademie een beurs van tienduizend dollar om zijn debuut te realiseren. Hij bouwde een set in een leeg lokaal en ging zo professioneel mogelijk te werk, met een complete crew, tot het geld op raakte. Geen producent zag brood in Lynch’ onappetijtelijke fantasieën; hij leende ten slotte geld van vrienden en ploeterde nog vijf jaar verder. Hoofdrolspeler Jack Nance werd geacht zijn bizarre kapsel al die tijd te handhaven.
Met meer geld…: zou de film vlotter zijn gemaakt, maar er vergelijkbaar hebben uitgezien. Lynch wist precies wat hij wilde en al zijn handelsmerken zijn aanwezig.
Lucratief?: Critici, publiek en zelfs medewerkers konden niets met het eindresultaat, maar beroemde collega’s als Stanley Kubrick, George Lucas en Mel Brooks waren onder de indruk. Lynch werd meteen benaderd om The Elephant Man te maken.


Monsters
Monsters; Gareth Edwards, 2010
Budget: $15,000
Inhoud: Een Amerikaanse ruimtesonde stort neer boven Mexico, waarop het Amerikaans- Mexicaanse grensgebied wordt geteisterd door buitenaards leven. Een Amerikaans stel reist noodgedwongen door het besmette gebied naar huis.
Bezuinigingen: Edwards, voormalig specialeffects- man bij de BBC, filmde met een minimale crew zonder toestemming op bestaande locaties en liet zijn onbekende acteurs improviseren. Buitenaardse wezens, legermachines en andere decorstukken voegde hij later op zijn slaapkamer digitaal toe met een doodgewoon Adobe-programma.
Met meer geld…: zou er misschien meer actie zijn toegevoegd, wat het tempo van de film ten goede zou zijn gekomen.
Lucratief?: Monsters bracht tot nog toe zo’n vijf miljoen op en Edwards werkt inmiddels in Hollywood (zie kader).

El Mariachi; Robert Rodriguez, 1992
Budget: $7,000
Inhoud: Een Mexicaanse troubadour wordt aangezien voor een beruchte moordenaar en plots opgejaagd door agenten en criminelen. Komische actiefilm.
Bezuinigingen: In het aanstekelijke boek Rebel Without a Crew beschrijft Rodriguez hoe hij een budget van 9000 dollar – 2000 meer dan hij uiteindelijk nodig had – bijeen sprokkelde door zich onder andere te verhuren als medisch proefkonijn. Rodriguez deed bijna alles zelf, filmde in enkele takes, gebruikte een afgedankte rolstoel als cameradolly en bureaulampen als verlichting, en strikte voorbijgangers voor bijrolletjes. Met meer geld…: zou alles er een stuk flitsender uitzien, zoals blijkt uit Rodriguez’ eigen geslaagde Hollywoodremake Desperado uit 1995.
Lucratief?: El Mariachi was bedoeld als vingeroefening voor de Mexicaanse videomarkt, maar werd opgepikt door Hollywood en internationaal gedistribueerd. Rodriguez mocht meteen blockbusters gaan maken.

Following; Christopher Nolan, 1998
Budget: $6,000
Inhoud: Film-noir over een schrijver die ter inspiratie vreemden op straat gaat volgen. Er ontstaat een gevaarlijke vriendschap met een inbreker die hem betrapt.
Bezuinigingen: Tijdens zijn studie Engelse literatuur nam Nolan Following op met een stel schoolmaten, die een jaar lang hun weekends opofferden en hun huiskamers beschikbaar stelden als decor. Om film te besparen werden scènes vooraf uitvoerig gerepeteerd en in één take opgenomen.
Met meer geld…: was er misschien gladder camerawerk en een handjevol sterren aan de formule toegevoegd, maar Nolans ingenieuze, zakelijke stijl komt hier al goed uit de verf.
Lucratief?: Following werd geen wereldhit, maar stelde de cineast wel in staat het veel duurdere, beter uitgewerkte Memento te maken. Sindsdien behoort hij tot de Hollywoodtop.


Tarnation
Tarnation; Jonathan Caouette, 2003
Budget: $218
Inhoud: Middels een collage van oude familiefilmpjes, foto’s, brieven en antwoordapparaatberichten vertelt Caouette het verhaal van zijn moeilijke jeugd als homo met een schizofrene moeder. You- Tube-cinema avant la lettre.
Bezuinigingen: Caouette haalde bijna alles uit het privé-archief en monteerde de boel met gratis Apple-software.
Met meer geld…: zou hij waarschijnlijk weinig anders hebben gedaan; ook na het succes van Tarnation bleef Caouette lowbudgetfilms maken.
Lucratief?: Tarnation werd een festivalhit, won talloze prijzen en wordt frequent vermeld als goedkoopste succesfilm ooit – toch ook leuk.