Pionier James Cameron stond met zijn blockbuster Avatar aan de wieg van de huidige 3D-technologie. Zijn volgende paradepaardje: het schieten én projecteren van bioscoopfilms op hogere framesnelheden, en dan met name zijn eigen aangekondigde Avatar 2. Sceptische liefhebbers van oude films rollen hun ogen, anderen juichen dit toe. Cinema.nl zet de voor- en de nadelen naast elkaar.

De huidige bioscoopfilm is prehistorisch, claimde Cameron op een conferentie in Las Vegas twee weken geleden. De meeste films worden standaard geschoten met 24fps (frames per seconde) – al meer dan tachtig jaar lang. 24fps was bij de introductie van de geluidsfilm de minimale en dus goedkoopste snelheid waarmee het geluid synchroon met het beeld kon lopen.

Hoog tijd voor een revolutie, vindt Cameron. De Canadese filmmaker zette zelf de eerste stap: het vervolg op Avatar, dat in 2014 moet uitkomen, zal in een framesnelheid  van 48fps of zelfs 60fps geschoten worden. Hij probeert nu de rest van de filmindustrie te overtuigen.

Dat lijkt langzaam te lukken: afgelopen maandag maakte zijn Nieuw-Zeelandse collega-regisseur Peter Jackson op Facebook bekend overstag te zijn. Hij zal The Hobbit deel 1 en 2, de prequels op zijn Lord of the Rings-trilogie, in 48fps schieten. De filmmaker en zijn crew hebben de afgelopen maanden testbeelden gemaakt en bekeken. Jackson : ‘Filmbeelden in 3D worden levendiger en comfortabeler om naar te kijken. Ik ben nu zo gewend geraakt aan de hogere framesnelheid dat kijken naar andere films zelfs als primitief aanvoelt. Als filmcrew zijn we overtuigd.’

Kijken naar de werkelijkheid
Maar wat verandert er precies bij een hogere framesnelheid? Waarschijnlijk merk je het niet, maar wanneer een camera met de normale 24fps een beweging filmt, registreert hij niet de hele beweging maar per seconde 24 delen hiervan. Je hersenen vullen zelf de ‘ ontbrekende’ frames in.

Kijk maar naar de Youtube-film hieronder:

In de clip uit de film Enter the Dragon is de snelle vuist van Bruce Lee waarmee hij zijn tegenstander Robert Wall slaat, opgenomen met 24fps, en daardoor een wazige knipperende vlek. Maar je hersenen zien een vloeiende beweging.

Bij 48fps of hoger registreert de camera meer frames en dus hoeven de hersenen minder te extrapoleren. En de verandering zou soepelere, logischere bewegingen op beeld opleveren. De volgende clip laat het verschil zien tussen 24 en 60fps:

De magie van cinema verloren
Dan de vraag of 48fps echt beter is dan 24fps. Met het oog op klachten over huidige 3D-films en hun aangekondigde dure 3D-projecten, antwoorden Cameron en Jackson natuurlijk ´ja´. Door de standaardopname en -projectie op 24fps zouden vooral bij 3D-films de knipperende en schokkerige beelden opvallen. Met een dubbel zo hoge framesnelheid  ontstaan extra heldere beelden en soepele camerabewegingen. ‘En dat lost vooral bij 3D- films veel problemen op,’ zegt Jackson. Een nieuwe snellere standaard werkt alleen maar in het voordeel van Cameron en Jackson, die naar eigen zeggen zo hun werkelijke visie op hun films kunnen laten zien. Cameron: ‘Als het kijken naar een 3D-film is alsof je door een raam kijkt, dan kijk je bij een hogere framesnelheid rechtstreeks naar de werkelijkheid.’

Maar eigenlijk is 48fps meer een keuze. We zijn juist gewend aan 24fps en dat onze hersenen een deel mogen invullen; bij vloeiende beelden op 48fps zou bijvoorbeeld de vuist van Bruce Lee er juist duidelijker en langzamer uitzien, en dat doet af aan het idee dat Lee een bliksemsnelle vechter was. Sceptici zouden al rouwen over de dood van de cinema, en de charme van 24fps . Want als cinema te realistisch wordt, waar blijft dan de magie van de film?

Iedereen moet meedoen
Dus heeft 48fps of hoger de toekomst? Dat is nog maar de vraag. Dat Jackson en Cameron een nieuwe standaard willen is leuk . Maar dan moet iedereen meedoen; ook distributeurs en bioscopen. Er is al eerder geëxperimenteerd met hogere framesnelheden. Maar een 60fps-project van filmmaker Douglas Trumbull in de jaren tachtig bleek te duur, en alleen 3D-attracties in pretparken leverden genoeg op. Maar nu 3D zich heeft uitbetaald bij een groot publiek, is Warner Bros als distributeur voor The Hobbit al bereid de sprong te wagen naar een nieuw standaard.

Filmapparatuur hoeft niet vervangen te worden. Het is nog maar een kleine stap om de huidige generatie bioscoopprojectoren met een software-update geschikt te maken voor hogere framesnelheden, en moderne filmcamera’s kunnen al tot 220fps schieten. Bovendien maakte Cameron zelf met zijn 3D-revolutie het pad vrij voor een volledige omschakeling van celluloid- naar digitale projectie. Jackson ziet de stap als de overgang van vinyl naar cd’s. En als we Cameron moeten geloven, gaat dus uiteindelijk toch iedereen overstag. Maar zoals bij de hernieuwde introductie van 3D in 2009 geldt hier, met de gedachte aan recente 3D-flops als Mars Needs Moms en Drive Angry 3D: eerst zien, dan geloven.

The Hobbit, Part 1 komt in december 2012 uit. Avatar 2 staat gepland voor een release in december 2014.