De Nederlandse documentairemaker Hans Busstra (1982), vorig jaar afgestudeerd aan de Filmacademie, volgt van 18 tot en met 21 maart in Londen een masterclass van zijn grote idool, de excentrieke Duitse cineast Werner Herzog. Voor Cinema.nl houdt hij een weblog bij over zijn belevenissen op de Rogue Film School.
Dag 4, 21 maart
Deze laatste dag van de masterclass stond in het teken van films
van de deelnemers. Herzog vertoonde films die hij interessant vond, en gaf zijn
ongezouten mening. Of het nu om een korte horrorfilm ging, of een animatie-
commercial voor Italiaanse koekjes, hij ging overal even serieus op in. Als de
films anarchistisch en vervreemdend waren glunderde hij, maar als de maker
kansen liet liggen was hij streng: ‘I don’t buy it, it’s bad story-telling!’
Tussen de films door was er ruimte voor de laatste vragen. Om iedereen aan bod
te laten komen voerde Herzog het tempo op. Er ontstond een soort speed Q&A. De
herhaling van sommige vragen was ergerlijk, maar de antwoorden bleven hilarisch
. Toen het voor de vijfde keer over Herzog’s afkeer van yoga en transcendente
meditatie ging, vertelde hij over zijn zorgen over David Lynch: ‘Since Lynch
started meditating, he hasn’t made a film. I’m afraid he’s lost for cinema...’
Ook deelde hij graag zijn twijfels over de moderne samenleving met een boute
meta-analyse: ‘The first organised breeding of pigs by humans was a true sin.
Our move from a hunter civilization to a sedentary civiliation with agriculture
, will eventually lead to the destruction of the world.’ Iedereen noteerde het
netjes in zijn aantekeningenboekje.
Het meest overtuigend was Herzog
toen het ging over zijn persoonlijke tegenslagen. In tegenstelling tot veel van
zijn collega-filmmakers maakte hij na de Praagse Lente in 1968 en de
daaropvolgende studentenprotesten, geen politiek geëngageerde films. Integendeel
, de films die hij in die periode maakte (Even dwarfs started small, Signs of
Life), werden door velen gezien als een parodie op het politieke activisme van
zijn tijd. Het politieke klimaat was dusdanig geradicaliseerd dat Herzog de
stempel ‘fascistoïde’ kreeg. Jarenlang werd hij door Duitse recensenten verguisd
. In 1980 werd het hem bijna teveel. Hij wilde de camera in de wilgen hangen.
Lotte Eisner, een bevriende schrijfster en filmcriticus stak hem een hart onder
de riem: ‘Film history will not allow you to stop...’ Herzog: ‘That kept me
going for another ten years.’ Sindsdien maakte hij circa 40 films. Lachend
schept hij op over deze enorme productiviteit: ‘Grizzly Man was edited in 9 days
, and I usually write my screenplays in two days. In Hollywood I’m the fastest
one out there.’
Na de diploma-uitreiking staan de rogues voor het
eerst in drie dagen buiten in het daglicht. Ik kan geen vragen meer verzinnen
die ik Herzog zou willen stellen. Een eindje verderop rookt hij vrolijk een
sigaretje met een paar andere deelnemers. Hier sta ik dan, na drie dagen
onderwijs van mijn grote voorbeeld, wat mij betreft dé regisseur van onze tijd.
Eventjes raakt het me: van een grotere meester zal ik nooit les krijgen. En toch
zijn veel twijfels die ik had, niet helemaal opgelost. Dan hoor ik hem, met een
peukje in zijn mond, tegen een van de deelnemers zeggen: ‘I hate saying this
sort of stuff, but don’t be a clone, follow your own star!’ Wacht eens even. De
gangen van de filmacademie waren geplaveid met dit soort tegeltjeswijsheden!
Moest ik hiervoor nu vier dagen naar Londen?
Ik denk het wel, want
pas uit de mond van Werner Herzog, regisseur, dichter en levenskunstenaar,
klinkt dit als de waarheid. Ik kan naar huis.
Dag 3, 20 maart
Een paar jaar geleden gaf filmmaker
Paul Ruven (Filmpje!, Gangsterboys) op de filmacademie les, vlak nadat hij
Het geheim van Hollywood had geschreven. Compleet met x’jes en y’tjes krabbelde
hij op het lesbord de geheime formule die van ons allemaal de nieuwe Spielberg
kon maken. ‘As simple as that.’ Aan het eind van de les gaf hij ons allemaal
zijn 06; voor goede ideeën mochten we hem altijd bellen.
Na
drie dagen Rogue Film School heb ik 14 kantjes aantekeningen, maar een formule
heb ik er nog niet uit kunnen distilleren. Wel kwam Herzog vandaag op de proppen
met andere formules. Zo is hij reeds lange tijd gefascineerd door
de wiskundige stelling van Zorn die uiteindelijk zou bewijzen dat er een
beker bestaat met alleen maar een buitenkant. Deze hogere wiskunde ging ons
begrip, en dat van Herzog overigens ook, net iets te boven. De hele ochtend
wijdde hij aan dit soort rare fascinaties om ons duidelijk te maken dat je als
filmmaker uit de meest onverwachte hoeken inspiratie kunt halen. We lazen
Vergilius, profetieën uit de Edda en Herzog liet werk zien van zijn favoriete
schilders Hercules Segers en Matthias Grünewald.
Ook hoorde ik voor het eerst de ontstaansgeschiedenis van Fitzcarraldo. Reizend langs de Franse kust zag Herzog de enorme hunebedden bij Carnac. In het lokale toeristenfoldertje werd gesuggereerd dat de stenen onmogelijk door mensen konden zijn geplaatst en een buitenaardse oorsprong niet ondenkbaar was. ‘This insane stupidity angered me so much, that for two years I broke my head on how to place the stones if I were a neolithic man.’
Hij bedacht uiteindelijk een ingenieuze constructie die de klus moest klaren. Toen een vriend hem het verhaal van de megalomane rubberbaron Fitzcarrald vertelde, zag Herzog een kans om de proef op de som te nemen. In plaats van een enorme steen zou hij in een film een dertig ton wegend stoomschip over een helling trekken, een monsterproject dat hem drie jaar zou kosten. Het werd Herzogs grote meesterwerk en maakte hem meteen de geestelijk leider van alle indie-filmmakers met geloofstwijfels: ‘It was not money that pulled that boat over the mountain, but faith!’.
De mythische proporties rond deze man, en de half-religieuze houding van ons als deelnemers, is gedurende de lessen goed voelbaar. Alsof Herzogs Rogue Film School een orakel is. We hangen aan de lippen van onze held in de hoop op een formule, op houvast. Een van de deelnemers, een succesvolle zakenman die daarnaast films maakt, vraagt Herzog of hij zijn bedrijf moet verkopen om met het geld films te maken. Herzog zucht, en antwoord stellig ‘I cannot solve your dilemma’. En hij waarschuwt ons daarna voor een te artistieke houding: ‘All that nonsense about creativity, it’s baloney. Filmmaking is an endless chain of banalities, humiliations and obstacles. You have to be lion tamers!’
Ik begin langzaam nuchter te worden. Herzog heeft één pak, een klein appartement en een veertien jaar oude auto. Hoe hij zijn films bekostigt? ‘Well, the money I earn with this masterclass will definitely flow into my new film...’ We lachen als een boer met kiespijn. Ik hoop dat Paul Ruven een goede boterham heeft verdiend aan zijn boek, maar de formule bestaat niet.
Dag 2, 19 maart
Eindelijk was ik aan de beurt. Kijkend naar mijn naamkaartje speurde hij eerst even door zijn aantekeningen. Ondertussen hoorde ik mezelf op knullige wijze zeggen hoe erg ik hem bewonder. 'Ah... Hanz... from Holland. I liked your film, it was a nice example of how to sensitize an audience. I might want to show it to the group tomorrow.' Waar we het daarna over hebben gehad ben ik compleet vergeten.