Waar gaat komiek Sacha Baron Cohen zich op richten nu zijn creaties Ali G, Borat en Brüno definitief zijn gepensioneerd? Hopelijk niet alleen op flauwe komedies als The Dictator.

Wat feitjes uit de biografie van Sacha Baron Cohen: hij studeerde geschiedenis in Cambridge, hij speelde rollen in klassieke theaterstukken als My Fair Lady en Cyrano de Bergerac, hij neemt zijn joodse roots zeer serieus – eet kosjer, voedt zijn kinderen joods op en wist zijn echtgenote, actrice Isla Fisher, te bewegen zich officieel tot het jodendom te bekeren.

Jawel , we hebben het over de man die vermomd als wannabe rapper Ali G, de lompe Borat uit Kazachstan of Oostenrijkse relnicht Brüno talloze beroemdheden te kakken zette – van Boutros Boutros-Ghali en Noam Chomsky tot Donald Trump en Eminem. De man die vanwege zijn anarchistische stunts tientallen keren werd aangeklaagd, bedreigd en achternagezeten, en nog net geen officiële staatsvijand werd van Kazachstan.



Over het keurige privéleven dat Sacha Baron Cohen kennelijk ook leidt, is verder weinig bekend. Precies zoals de Britse komiek het graag wil hebben. Meer nog dan een komisch talent is hij een briljant bespeler van de media. Persoonlijke interviews geeft hij zelden, maar televisiemakers staan in de rij voor een gesprek met een van zijn personages. Dat levert altijd wel iets memorabels op, zoals laatst bij de Oscars, toen zijn nieuwste typetje Generaal Aladeen, dictator van de fictieve staat Wadiya, op de rode loper de zogenaamde as van Kim Jong-il uitstrooide over een beroemde televisie-verslaggever.

Maar ook wanneer hij zelf interviewt, houdt Baron Cohen de touwtjes stevig in handen. Hij verklapte ooit hoe de gesprekken in zijn programma Da Ali G Show (in 2001 en 2002 uitgezonden door de vpro) werden opgenomen: Baron Cohen, steevast in character, wekte de indruk iemand van de crew te zijn, terwijl zijn regisseur, strak in pak, werd aangezien voor de presentator. Pas wanneer de camera draaide, stelde hij zich dan voor als interviewer en begon meteen de stompzinnigste vragen te stellen. Het leidde tot even pijnlijke als komische confrontaties.

Holocaust
Ali G, Borat en Brüno zijn intussen definitief gepensioneerd. Dat werd tijd, besefte hun schepper, want er waren nog maar weinig onwetende slachtoffers te vinden om in de maling te nemen. De film Brüno uit 2009 toonde bovendien al aan dat de formule na een jaar of tien wel was uitgewerkt.

Geen reality- setting en improvisaties dus in Baron Cohens nieuwste filmvehikel – The Dictator is een conventionele, volledig fictieve komedie, in de lijn van Ali G Indahouse uit 2002. De titelheld is een Noord-Afrikaanse despoot à la Kadhafi en Saddam. Dat schept hoge verwachtingen, want als één komiek het aandurft op lange tenen te gaan staan is het Baron Cohen. En achter de schaamteloze grappen van zijn personages over seks, ras, politiek en religie schuilt nog een geëngageerd wereldbeeld ook. Allerhande gekrenkte actiegroepen mogen daar anders over denken , maar in de zeldzame privé-interviews laat de Brit geen twijfel bestaan over zijn motieven. Over Borat: ‘Hij is een soort instrument om latente vooroordelen van anderen te ontmaskeren. Met zijn antisemitische opmerkingen geeft hij mensen het gevoel dat zij ook eerlijk kunnen zijn over hun eigen extreme ideeën.’

Als kleinzoon van een overlevende van de Holocaust zegt hij zich vooral tegen onverschilligheid te keren: ‘Op de universiteit kreeg ik les van een historicus die was gespecialiseerd in het Derde Rijk, die zei dat de weg naar Auschwitz was geplaveid met onverschilligheid. Ik weet dat niemand zit te wachten op een komiek die het over de Holocaust heeft, maar het intrigeert me dat niet iedereen in Duitsland een overtuigde antisemiet hoefde te zijn. De onverschilligheid van de mensen was genoeg.’

Freddie Mercury
Humor, bravoure en engagement: in theorie een prima recept voor een spraakmakende politieke satire. Maar helaas, op een enkele geïnspireerde grap na is The Dictator vooral een aaneenschakeling van matige puberale sketches zonder kop of staart. De promotiestunt op de rode loper bij de Oscars was achteraf gezien de beste grap van de film.

Dat werpt de vraag op of Baron Cohen, naast hoofdrolspeler ook coscenarist, eigenlijk wel op zijn plek is in de cinema. Zijn televisiewerk blijft ook na tien jaar nog onovertroffen, en nu hij het zonder reality-setting en improvisaties moet stellen, blijkt hij al snel af te dalen naar het humorniveau van types als Rob Schneider en Adam Sandler.

Maar er is hoop. Die vroege theaterrollen waren niet zomaar een bevlieging: Baron Cohen heeft altijd meer geambieerd dan alleen grappen maken. Nadat hij een Golden Globe won voor zijn rol in Borat merkte hij op: ‘In de entertainmentindustrie word je beschouwd als komiek óf acteur. Dankzij die prijs begrijpen mensen nu dat ik meer ben dan alleen een komiek. Dat het wel degelijk acteren is wat ik doe.’

De laatste jaren deed hij al wat pogingen om aan te tonen dat hij meer beheerst dan alleen over the top komedie. Onlangs speelde hij een subtiel-komische bijrol in de familiefilm Hugo van Martin Scorsese, met een knipoog naar zijn idool Peter Sellers. Nog effectiever was zijn optreden als zingende Italiaanse kapper in Tim Burtons horrormusical Sweeney Todd uit 2007. En naar verluidt was het Baron Cohen zelf die naar scenarist Peter Morgan (The Queen) stapte met het idee om een biopic te maken over Queen-zanger Freddie Mercury, die hij dan graag zou spelen. Die film wordt vermoedelijk volgend jaar gerealiseerd. Tevens in de planning: rollen in Les Misérables van Tom Hooper (The King’s Speech) en in Django Unchained, de nieuwe Quentin Tarantino.

Sacha Baron Cohen als Serieuze Acteur, misschien niet eens zo’n gek idee. Collega-clowns als Jim Carrey, Robin Williams en Bill Murray gingen hem ooit met veel succes voor.

Anderzijds zou het natuurlijk ook gewoon een nieuwe stunt kunnen zijn: de anarchistische komiek die na de politici, beroemdheden en Amerikaanse rednecks nu het complete filmpubliek in de zeik neemt. En dan straks, wanneer hij een Oscar wint, uit de school klappen: de hele grap begon al met die pijnlijk onleuke komedie The Dictator…