Duizend beelden en geluiden kennen we van de revoluties in Egypte en Syrië. Maar wat betekenen ze? Het programma Power Cut keert ze binnenstebuiten.

Festivalprogramma’s over de Arabische Lente schoten het afgelopen jaar als paddenstoelen uit de grond. Veel te oppervlakkig allemaal, vertelden filmmakers uit het Midden Oosten aan de programmeurs van het IFFR.

Toch wilde het festival wel iets doen met wat er in de regio gebeurde. Niet alleen omdat de openingsdag van IFFR 2012 precies samenvalt met de eerste verjaardag van de Egyptische ‘25 januari revolutie’, maar ook omdat het festival al lang in nauw contact staat met filmmakers uit de betrokken landen. Ook afgelopen januari was men achter de schermen al intensief bezig met wat zich in Caïro op het Tahrirplein voltrok, maar films waren er nog niet. Regisseurs ook niet, werd duidelijk in de loop van het festival. Filmmakers die naar Rotterdam zouden komen, lieten via sms weten verhinderd te zijn: ‘Can’t come. Making revolution !’.

Inmiddels kent iedereen de beelden. Van doden en mishandelingen , van mensenmassa’s, soms standvastig en juichend, dan weer op de vlucht voor leger en politie. Ondanks de stortvloed aan vluchtige nieuwsbeelden is voor buitenstaanders veel nog onbekend. Over de achtergronden van de revoluties, over de landen zelf, en ook over wat al die beelden nou eigenlijk betekenen. Want iemand als de Syrische president Bashar al-Assad weet heel goed dat de wereld meekijkt en laat zelf beelden in omloop brengen die het regime gunstig gezind zijn. Film biedt in zo’n situatie een cruciale andere blik.

Visual Arts Festival
Power Cut is de naam van het programma waarmee IFFR de lens richt op de Arabische Lente in Syrië en Egypte. Niet alleen met guerrilladocumentaires vol schokkerige telefoonbeelden. Power Cut pakt het breder aan. ‘Revolutie komt niet uit de lucht vallen,’ stelt Sacha Bronwasser, naast festivalprogrammeur Peter van Hoof een van de samenstellers van het programma: ‘We willen laten zien dat de onvrede al jaren aan het groeien was. Zowel in Syrië als Egypte.’


In Search of a City

Dat betekent naast straatopnamen en documentaires ook experimenteel videowerk, fictie en zelfs uitgesproken poëtische films als het Egyptische In Search of a City, dat kans maakt op een Tiger voor Korte Film. Via een tocht door Caïro laat de film de dwingende relatie zien tussen de oude koloniale overheerser en de lokale bevolking, die nog steeds zichtbaar is in de architectuur. Een zoektocht naar liefde die botst met het historische conflict, dat vergroeid is met de stenen en straten van de stad.

Uit Damascus is een ‘pocketversie’ van het Visual Arts Festival naar Rotterdam gehaald dat in het najaar van 2012 in de Syrische hoofdstad had moeten plaatsvinden. Doordat de organisatoren net als veel filmmakers in de afgelopen maanden naar het buitenland vertrokken, moest ook het festival daar worden afgeblazen.

Syrische auteursfilms uit de periode 1977-2002 worden vertoond naast het werk van de jongste generatie filmmakers die het volgens Bronwasser heel anders aanpakt. ‘ Minder openlijk kritisch, meer gericht op wat er in de maatschappij gebeurt.’ Toch zijn de onderlinge spanningen zelden ver weg in de geselecteerde films.

Before Vanishing is een korte Syrische film over de rivier Barada die dwars door Damascus stroomt. Ooit een rijke bron van werk en leven, nu vervuild en bijna opgedroogd. Een onmiskenbare metafoor voor de stand van het land, aldus Bronwasser, maar minder vatbaar voor de censuur.

Filmmaker- activist
Het kan ook directer. De sympathieke oude man die het middelpunt is van de Egyptische documentaire In/Out of the Room heeft naar eigen zeggen als beul al meer dan duizend mensen opgehangen. Rustig legt hij uit dat hij ooit solliciteerde naar de functie omdat het betrouwbaar werk opleverde en redelijk betaalde.

Van de jonge Brits-Egyptische regisseur Omar Robert Hamilton is de korte film Maydoum te zien. Over een moderne familie in Caïro, die nadat oma is overleden haar oude landbouwgrond buiten de stad wil verkopen en zo dreigt te breken met hun gedeelde verleden.

Net als veel van zijn jonge collega’s is Omar Robert Hamilton ook activist. Hij is oprichter van Tahrir Cinema, een scherm op het Tahrirplein dat al tijdens de demonstraties ruw materiaal en afgewerkte films liet zien die te maken hadden met de revolutie. Omstanders kregen spoedcursussen burgerjournalistiek en werden aangespoord hun materiaal te komen vertonen. Die beelden inspireerden weer andere toeschouwers.

Egyptische filmmakers vertelden Bronwasser dat de beelden uit Tunesië vorig jaar de Egyptenaren op hun beurt inspireerden om verder te gaan met de protesten. Dat de revolutie zelfs later op gang zou zijn gekomen als die beelden er niet waren geweest. Bronwasser: ‘Revoluties zijn nu door demonstranten live te volgen. Dat is voor het eerst. Op het Tahrirplein hadden de beelden vergaande gevolgen. Wat ’s middags werd gefilmd werd ’s avonds getoond. Dat versterkte het revolutionaire elan. Het had een sneeuwbaleffect. Uiteindelijk zorgden die beelden ervoor dat zelfs huisvaders voor een tank gingen staan.’ 

In Search of a City *** (EGP/GB, Hala Elkoussy)
Before Vanishing ** (SYR/F, Joude GoraniI)
Maydoum *** (EGP/GB, Omar Robert Hamilton)