Artikelen over Shame gaan over regisseur Steve McQueen, hoofdrolspeler Michael Fassbender, en over de seksverslaving van hoofdpersonage Brandon, een succesvolle dertiger met een dubbelleven.
Begrijpelijk, want het is de tweede keer dat McQueen en Fassbender samenwerken (na Hunger in 2008, de film die beiden op de kaart zette). En seks verkoopt, natuurlijk. Al is de seks in Shame van de allertreurigste variant. Brandon is verslaafd aan seks, hij beleeft er geen enkel plezier aan. En als gevolg de kijker ook niet. Een van de aangrijpendste momenten in de film is als Brandon – voor de zoveelste keer – klaarkomt en een van pijn en walging verwrongen gezicht trekt.
Brandon wordt fantastisch gespeeld door Fassbender en videokunstenaar McQueen toont hem in alle naaktheid (emotioneel en fysiek), maar die compromisloze eerlijkheid is na Hunger eigenlijk geen verrassing meer. In die film, over IRA-strijder Bobby Sands die in hongerstaking gaat, gingen beiden al zo ver in het benaderen van de werkelijkheid – Fassbender verloor veertien kilo voor de rol – dat die paar blote scènes in Shame geen grote stap geweest zullen zijn. En over McQueen zou je kunnen zeggen dat Shame in zekere zin een stap terug is. Een stap terug richting conventioneel film maken. Want in vergelijking met Hunger is Shame veel klassieker in opbouw en plot.
Shame is de tweede film waarin regisseur Steve McQueen en acteur Michael Fassbender samenwerken. Fassbender speelt de seksverslaafde Brandon, Carey Mulligan zijn zelfdestructieve zus Sissy.
Getroebleerd
De grootste stap voorwaarts in Shame wordt gezet door de 26-jarige Britse actrice Carey Mulligan, die Brandons zus Sissy speelt. Uiterlijk het tegenovergestelde van Brandon: exhibitionistisch, extravert, slonzig, maar van binnen even getroebleerd.
‘We are not bad people,’ zegt ze ergens halverwege de film: ‘We just come from a bad place.’ Wat die ‘bad place’ precies is, komen we niet te weten, maar dat het erg was blijkt wel uit zowel Brandons als Sissy’s gedrag. Hij laat niemand toe, en zij klampt zich juist wanhopig aan iedereen vast. De grote stap die Mulligan zet is dat deze rol haaks staat op alle films die ze tot nu toe heeft gedaan. Mulligan is het timide meisje in kostuumfilm Pride & Prejudice, de ingénue in doorbraakfilm An Education, en de prinses die door koene ridder Ryan Gosling gered moet worden in Drive.
Gemene deler: lief, zacht, breekbaar, naïef. Meisjes die het leven nog moeten ontdekken; terwijl het probleem van Sissy is dat ze al veel te veel van het leven gezien heeft. Ook Mulligan gaat voor Shame uit de kleren. De allereerste ontmoeting tussen Sissy en Brandon is in zijn appartement . Zij is stiekem binnengeslopen en staat onder de douche. Als hij de deur opent staat ze daar uitdagend. Volledig naakt. Ze pest Brandon, kwetst hem, hopend op aandacht en erkenning van haar broer. Maar hij duwt haar van zich af.
Carrey Mulligan in Shame
Meeuwtje
Shame bewijst dat Mulligan meer kan dan onschuldig kijken. En de manier waarop ze bij de film betrokken raakte, bewijst dat ze ook meer wil. Na de doorbraak in An Education kreeg Mulligan, die ouder is dan haar wat kinderlijke uiterlijk suggereert, zo vaak dezelfde rol aangeboden dat ze een jaar lang geen enkele filmrol accepteerde. En altijd op zoek bleef naar rollen die haar zouden uitdagen. Toen die niet kwamen wendde ze zich tot het theater. Zo speelde ze Nina in Tsjechovs De meeuw. In interviews legde ze uit hoeveel die rol voor haar betekende heeft. ‘Niets wat ik daarvoor in film had gedaan was zo moeilijk, zo interessant of zo fantastisch.’
Uiteindelijk zou de passie voor Tsjechovs Nina haar de rol in Shame opleveren. ‘Ik ontmoette McQueen in een hotel in Londen waar we over Shame zouden praten. Ik had het script gelezen en Sissy was het eerste personage waar ik een gevoel bij kreeg als bij Nina. Na een minuut of tien maakte hij aanstalten om te vertrekken. Ik wilde hem nog lang niet laten gaan en zei dat ik van plan was om een kleine meeuw op mijn pols te laten tatoeëren, om me te herinneren aan Tsjechovs De meeuw. Want in Akte IV zegt Nina iets wat diepe indruk op me heeft gemaakt. Ze keert na twee jaar terug nadat ze haar baby heeft verloren, haar toneelcarrière is mislukt en ze in diepe armoe heeft geleefd. Ze zit compleet aan de grond en toch kijkt ze met een extreem heldere blik naar de wereld. En dan zegt ze over acteren: “Ik begrijp nu dat het niet gaat om roem, niet om schone schijn, niet om alles waar ik van gedroomd heb, maar dat we moeten kunnen lijden. Ons kruis moeten dragen en geloven. Ik geloof, en het doet me nu niet meer zo’n pijn. En als ik aan mijn beroep denk, ben ik niet bang voor het leven .” Die woorden zijn me altijd bijgebleven en dat zei ik tegen hem. En hij riep : “Great!”. Een paar uur later werd ik door hem gebeld en vertelde hij me dat ik de rol had. Volgens mij was dat vooral omdat ik hem over De meeuw en die tattoo had verteld. De volgende dag heb ik de tattoo ook daadwerkelijk laten zetten.’
Lijden voor de kunst is iets wat elke kunstenaar aanspreekt. Of het nou veertien kilo verliezen is en jezelf uitmergelen voor een rol, of een heel klein meeuwtje laten tatoeëren, op de binnenkant van je pols.