Steven Spielberg kondigde onlangs de implosie van Hollywood aan. Maar over welk Hollywood had hij het eigenlijk?

Stond Steven Spielberg het belang van de cinema voor ogen toen hij op 12 juni in Californië voor een groep studenten de ‘implosie van Hollywood’ voorspelde? Of dacht de filmmaker vooral aan zichzelf? En wat bedoelde hij met implosie? Want het einde van Hollywood is al eerder voorspeld.

De komst van televisie in de jaren vijftig zou funest zijn voor de industrie, net als de videorevolutie van de jaren tachtig. Onlangs zou Hollywood nog ten onder gaan aan internet, door al die prachtige YouTubedrama’s en illegale downloads. Maar doemdenken is van alle tijden en tot nu toe, om een personage uit Spielbergs Jurassic Park te citeren, vindt het leven steeds weer een uitweg. Maar Spielberg is niet zomaar iemand, dus wat is er aan de hand?


Pacific Rim
Deze week verschijnt Pacific Rim van Guillermo del Toro in de bioscoop, een sciencefictionspektakel waarin robots in gevecht gaan met gigantische ruimtemonsters die via een portaal op de bodem van de oceaan op aarde belanden. Met een budget tussen de 150 en 200 miljoen dollar is Pacific Rim een zogenaamde tentpole titel, een film die de tent, dat wil zeggen de studio, financieel overeind moet houden. Om winst te maken moeten studio’s als Universal of Warner vier of vijf van zulke grote titels per jaar in de bioscopen krijgen.

De reden is dat men alleen zulke megaspektakels in staat acht om genoeg omzet te genereren. Elk studio hoopt daarmee de kip met de gouden eieren te scoren, zoals ooit Avatar of de Pirates of the Caribbean-films, waarvan de winsten in de honderden miljoenen liepen.

Meltdown
Man of Steel van Warner is het meest recente succes in dat rijtje. Volgens vakblad Variety had die een productiebudget van 225 miljoen dollar en een marketingbudget van nog eens 150 miljoen. Dus er was 375 miljoen aan recette nodig om winst te maken. De teller staat nu op meer dan 520 miljoen dollar wereldwijd, dus Man of Steel is een succes.

Maar, waarschuwde Spielberg samen met Star Wars-regisseur George Lucas op die bewuste 12 juni, de studio’s leggen zichzelf hiermee in een houdgreep. Want om voldoende publiek naar de bioscoop te lokken moeten enorme bedragen aan marketing worden uitgegeven. Dat brengt navenante risico’s met zich mee: als een film mislukt, zijn de verliezen bijna niet te overzien.

Zo had Sony de afgelopen weken minder geluk. Actievehikel White House Down koste meer dan 200 miljoen dollar terwijl de opbrengst na de cruciale eerste week slechts 31 miljoen dollar bedroeg. Spielberg voorspelt dat binnenkort ‘een half dozijn van die tentpole-films achter elkaar te pletter valt’.


White House Down

Die ‘implosie of meltdown’ zal er volgens hem toe leiden dat ‘de hele opzet van de industrie verandert.’ Om die verliezen op te vangen zal het publiek vervolgens gevraagd worden 25 dollar of meer voor zulke megaspektakels te gaan betalen.

Spielberg heeft gelijk, er is het een en ander aan het verschuiven in Hollywood . Zelfs deze twee regisseurs, Spielberg en Lucas, die aan de productie van hun films samen meer dan vijf miljard dollar verdienden, vertelden dat ze hun laatste films – Lincoln en Red Tails – bijna niet meer de bioscopen in kregen.

‘Lincoln was this close,’ zei Spielberg, gebarend met duim en wijsvinger, om niet door een studio maar door tv-zender HBO gefinancierd te worden en dus niet in de bioscoop maar op tv te worden uitgebracht. En dat is Spielbergs grote angst. Want niet meer in de bioscoop betekent minder prestige, geen Oscars en minder winsten. Want geen enkele kabelzender betaalt honderden miljoenen voor een film.

Evolutie
Maar met die implosie valt het mee. Er vielen het afgelopen anderhalf jaar namelijk al verschillende tentpole-titels achter elkaar te pletter. John Carter, Battleship, Jack the Giant Slayer en Green Lantern presteerden ver beneden verwachtingen en de studio’s bestaan nog steeds.

En dat ‘films als Lincoln’ uit de bioscopen verdwijnen valt op dit moment ook erg mee. Kleinere films als Mud, Before Midnight, Frances Ha, The Bling Ring en The Place Beyond the Pines verschijnen gewoon in de bioscoop.

Het klopt dat Steven Soderberghs Liberace-biopic Behind the Candelabra in de VS via kabelzender HBO is uitgebracht omdat die voor de studio’s ‘too gay’ was. Maar vernieuwende films en films over onderwerpen die bij een groot publiek gevoeliger liggen, komen al jaren uit de marge van de Amerikaanse filmindustrie.



Martin Scorsese, Quentin Tarantino en zelfs James Cameron met Terminator begonnen alle drie onafhankelijk van de studio’s en behoren nu alle drie tot het Hollywoodestablishment. En wat is eigenlijk het probleem als de financiering van zulke films inderdaad van de studio’s naar televisie en on demand-diensten als Netflix verschuift? Zo lang ze maar gemaakt en door zoveel mogelijk mensen gezien kunnen worden. Dat kun je de implosie van Hollywood noemen, maar ook de evolutie van filmproductie.

Filmliefhebbers zien het gevaar meer zitten in een ander aspect van die evolutie. Omdat sinds ongeveer een decennium het grootste deel van de opbrengsten voor Amerikaanse films uit het buitenland komt, wordt er wel eens aan de scripts van megabudgetfilms gesleuteld om te voorkomen dat gevoelige content buitenlandse consumenten schoffeert. Met name de Chinese consument, want daar zit het grote geld voor de filmindustrie.

Aanpassingen
Het is lastig te achterhalen hoe omvangrijk die praktijk is, maar bij Iron Man 3 bleek de afgelopen maanden wat we ons daarbij moeten voorstellen . De Chinese versie van de film bevatte vier minuten extra scènes gefilmd in Beijing met Chinese acteurs – onder wie tieneridool Fan Bingbing – waarin Tony Stark wordt toegejuicht door Chinese studenten en wordt geopereerd door een Chinese acupuncturist. Zijn aartsvijand, The Mandarin, heette in de Chinese versie Man Daren, waardoor de Chinese connotatie verdween. Uit de James Bondfilm Skyfall werden eveneens scènes verwijderd die in China gevoelig konden liggen. En aan sf-film Looper werden Chinese personages toegevoegd.

De verontwaardiging over zulke aanpassingen klinkt vals, want voor wie is het een verrassing dat producten die honderden miljoenen dollars kosten, worden afgestemd op de markt waarvoor ze bedoeld zijn? Dat is juist het hele idee achter de blockbuster!

Bovendien kun je je afvragen wat het ‘ Hollywood’ nog voorstelt waarover Spielberg de noodklok luidt. Want voor de productie van kostbare actiefilms zijn de grote studio’s steeds afhankelijker van Chinese, Russische en Arabische investeerders. Die zullen de komende jaren meer invloed uitoefenen op de productie van films en waarschijnlijk alles wat in eigen land gevoelig ligt uit de weg gaan. Of films worden, zoals bij Iron Man 3 , in verschillende versies uitgebracht. Daarmee verandert niet ‘de hele opzet van de industrie’. En als het traditionele ‘Hollywood’ van almachtige Amerikaanse studio’s in de praktijk al niet meer bestaat, kan het dan nog wel imploderen?