Vier prachtige films over vaders en zonen

Plot: Antonio en Bruno Ricci, misschien wel het meest iconische vader-en-zoon-duo uit de filmhistorie, dwalen door naoorlogs Rome op zoek naar hun gestolen fiets, onmisbaar voor vaders nieuwe baan als posterplakker. De terneergeslagenheid en schaamte in Antonio’s ogen, de constant vragende blik van de nog piepjonge Bruno (ook al werkt hij zelf als hulpje bij een tankstation): ongegeneerd sentiment, maar o zo fraai.

Oordeel: Meesterwerk binnen de stroming van het neorealisme, met een aantal verbluffende amateurs in leidende rollen, onder wie fabrieksarbeider Lamberto Maggiorani als Antonio. Al werden zijn dialogen in de uiteindelijke montage opnieuw ingesproken door een professionele acteur.

Mooiste scène: De tranen vloeien bij de meesten waarschijnlijk na de slotakte, maar net zo hartverscheurend is de scène waarin Antonio van zijn laatste geld zijn zoon meeneemt naar een restaurant. Tussen de glazen wijn en brood met mozzarella door somt hij op hoeveel hij wel niet had kunnen verdienen als hij zijn fiets nog had gehad, terwijl Bruno alle getallen op een servetje noteert en verontwaardigd naar het rijkeluisjongetje aan een andere tafel staart . ‘Voor alles is een medicijn,’ probeert hij Bruno nog wat op te beuren. ‘ Behalve de dood.’

Citaat: Antonio: ‘We kunnen doen wat we willen, want wij zijn mannen.’

Trivia: Een van de tien films die je voor je vijftiende verjaardag gezien moet hebben, aldus het British Film Institute.

Plot: Tweelingbroers Cal en Aron strijden om de liefde van hun vader Adam, de goedheid zelve, in het Californië van 1917. Aron is de lieveling, slim en fatsoenlijk, met een net meisje aan zijn zijde. Cal is zijn losbandige en impulsieve antithese, ogenschijnlijk gedoemd altijd het slechte te doen. Zeker wanneer hij erachter komt dat zijn doodgewaande moeder nog in leven is en een bordeel in een nabijgelegen stadje runt. Losjes gebaseerd op de tweede helft van John Steinbecks gelijknamige magnum opus, in feite een hervertelling van het Genesisverhaal over Kaïn en Abel.

Oordeel: Alleen al vanwege James Deans eigenzinnige spel – perfect gespiegeld door de traditionele aanpak van Raymond Massey, die zijn vader speelt – een klassieker.

Mooiste scène: Onvergetelijk is de scène waarin Cal zijn vader verrast op zijn verjaardag, met als cadeau al het geld dat hij eerder met zijn bedrijf had verloren. In het script stond dat Cal na de weigering van zijn vader woest weg zou lopen, maar in plaats daarvan omhelsde Dean zijn tegenspeler. Een briljante zet, die Massey zo verraste dat hij uiteindelijk niets anders dan ‘Cal!... Cal !’ wist uit te brengen.

Citaat: Adam: ‘Als je mij een cadeau wilt geven, geef me dan een goed leven.’

Trivia: Eerste van drie memorabele hoofdrollen van James Dean, en de enige film die voor zijn fatale auto-ongeluk op 24-jarige leeftijd in de bioscoop verscheen. Inmiddels geroemd om Deans duivelse energie, charisma en improvisatietalent, maar de New York Times-recensent sprak in 1955 nog van ‘theatrale peperkoek’.

Plot: Na twaalf jaar afwezigheid staat de vader van tieners Andrei en Ivan, die ze voorheen slechts van een enkele zwart-witfoto kende, opeens op de stoep. Zonder veel uitleg neemt hij ze mee op een kampeertrip, naar een eiland zo mysterieus als de man zelf. Hij leert ze overleven in het wild, maar boezemt tegelijkertijd angst in, dwingt ze wodka te drinken en slaat ze. Ze wensen hem dood, maar voor die paar dagen in hun leven kunnen ze ook niet zonder hem.

Oordeel: Verstilde natuurpracht, subliem spel van de drie hoofdrolspelers en christelijke symboliek – het eerste beeld van de vader oogt als een replica van Andrea Mantegna’s schilderij Bewening van Christus – leverde de film in Venetië de Gouden Leeuw op en regisseur Zvyagintsev werd binnengehaald als nieuwe grootmeester van de Russische cinema.

Mooiste scène: Ivan mag dan de jongste van de twee zijn, tegenover zijn vader is hij de dapperste. Wonderschoon is het moment waarop hij, na urenlang in niemandsland in de stromende regen aan zijn lot te zijn overgelaten, aan zijn vader vraagt waarom hij in vredesnaam is teruggekeerd. De furieuze combinatie van opgekropte woede, ongeloof en wanhoop die uit zijn ogen spat, is verbijsterend voor zo’n jonge acteur. Het antwoord waar hij het mee moet doen: ‘Omdat je moeder het vroeg.’

Citaat: Ivan: ‘Waar is hij vandaan gekomen?’ Moeder: ‘Hij kwam gewoon.’

Trivia: De vijftienjarige Vladimir Garin, die de rol van Andrei speelde, verdronk kort na de opnames na een sprong van een toren in een meer nabij Sint Petersburg. Macaber genoeg dezelfde toren waar meeloper Andrei in de prachtige openingsscène vanafspringt, uitgedaagd door zijn vrienden, terwijl zijn jongere broer in angst achterblijft.

Plot: Al vroeg wordt Zac door zijn conservatieve vader te kennen gegeven dat er niets erger is dan een ‘fife’, een nicht te zijn. En dus laat hij de pop waar hij zo graag mee speelt links liggen, wast hij jarenlang zijn vaders auto, neemt een vriendin en bidt dat zijn homoseksuele gevoelens zullen verdwijnen. Tot hij de confrontatie niet langer uit de weg kan gaan. Haat en liefde, en vrijwel alles ertussenin.

Oordeel: Een film die het liefst zoveel mogelijk tegelijk wil zijn, maar vooral betovert in de virtuoze, hallucinerende montage , in combinatie met een briljante soundtrack (van Patsy Cline tot The Cure).

Mooiste scène: Het laatste moment van puur geluk. Vader en zoon onderweg in de auto op een van hun geheime trips naar een frietkraam buiten de stad: de vijfjarige Zac hangend uit het raam, genietend van de wind in zijn haren, terwijl vader uit volle borst meeblèrt met zijn lijflied, Charles Aznavours ‘ Emmenez-moi’.

Citaat: Zac: ‘In tegenstelling tot de vaders van mijn vrienden, die banaal en oninteressant waren, was mijn vader de beste van de hele wereld.’

Trivia: Zelden was een soundtrack zo essentieel als in C.R.A.Z.Y., maar daar hing wel een prijskaartje aan van zo’n half miljoen euro. Regisseur Jean-Marc Vallée gaf er zijn eigen salaris voor op.