De ondraaglijke lichtheid van het bestaan – met het verschijnen van haar
vijfde film The Bling Ring kunnen we concluderen dat dit het grote thema is van
regisseuse Sofia Coppola (1971).
The Bling Ring is een typische Sofia Coppola-film: de hoofdpersonen drijven op een zeepbel door het bestaan. Intussen rijst de vraag: leeft ze zelf ook niet op een zeepbel?
The Bling Ring
Ga maar na: in debuut The Virgin Suicides (1999) lijden vijf engelachtige tienerzussen zo aan hun verstikkende suburb-bestaan dat ze allen zelfmoord plegen. In Lost in Translation (2003, Oscar voor beste scenario) slenteren een eenzame twintiger en een uitgerangeerde steracteur met midlifecrisis doelloos rond door neon- Tokio. Marie Antoinette (2006) is een biografie van de lichtzinnige achttiende- eeuwse koningin, gehuld in popsongs en suikerspinkleuren. En in Somewhere (2010, Gouden Leeuw in Venetië) volgen we een Hollywoodplayboy die zich zo verveelt dat hij tussen de callgirls in slaap valt en eindeloos rondjes rijdt in de woestijn.
Voor iemand die opgroeide in de schijnwerpers – Sofia’s vader Francis Ford maakte legendarische films als The Godfather en Apocalypse Now en zette zijn dochter al op jonge leeftijd voor de camera – ligt Coppola’s obsessie met beroemdheid en decadentie voor de hand.
Verrassender is haar stijl. Van die suïcidale meisjes tot die richtingloze playboy zoomt de regisseuse in op haar personages zonder te verklaren wat hen drijft. Ze lijkt graag een spel te spelen met haar kijkers: weet jij wat er omgaat in die hoofden? Weten de acteurs het? Weet Coppola het zelf? Verder redenerend: weten we ooit wat er precies in een ander omgaat?
Dat spel werkt uitstekend in The Virgin Suicides (een verfilming van de gelijknamige roman van Jeffrey Eugenides), omdat we niet het perspectief volgen van de gedoemde zusjes, maar dat van de onthutste jongens uit de buurt, met wie we ons verbazen over de onverklaarbare gebeurtenissen. Ook in Lost in Translation zet Coppola de kijker slim aan het werk. Hier is het de relatie tussen Bob ( Bill Murray) en Charlotte ( Scarlett Johansson) die ongrijpbaar blijft. Zozeer dat we de laatste woorden die hij haar toefluistert in het slot van de film niet eens te horen krijgen. Zijn ze verliefd, hebben ze een soort vader-dochterrelatie, blijven ze elkaar zien, is het afscheid voorgoed?
Lost in Translation
Zoals het mysterie in The Virgin Suicides de tragiek versterkt, heeft het in Lost in Translation een zeldzaam romantische uitwerking. In Marie Antoinette en Somewhere beginnen Coppola’s raadsels wat te vervelen. Weer die indolente personages, weer die verstikkende oppervlakkigheid, maar het publiek wordt nu wel heel ver op afstand gehouden. Fraaie plaatjes, goede sfeer, maar wat moet je er precies mee?
Paris Hilton
De lijn van die twee vorige films wordt doorgezet in The Bling Ring, waarin zich – jawel – onduidelijk gemotiveerde personages stijlvol geregisseerd door een glamourdecor bewegen.
Het verhaal is gebaseerd op een intrigerend Vanity Fair- artikel uit 2010, over een groepje tieners uit Beverly Hills dat bij sterren inbrak om geld en designspullen te stelen. Dat bleek een fluitje van een cent: op Facebook gaven de celebs aan wanneer ze naar feestjes gingen, via GoogleMaps waren hun villa’s te vinden, en de beveiliging stelde meestal weinig voor – bij Paris Hilton lag de sleutel gewoon onder de mat.
Naast de gedachtenwereld van de protagonisten hult Sofia Coppola ditmaal ook de grens tussen werkelijkheid en fictie in nevelen. Ze laat diverse betrokkenen, onder wie een agent en een aantal sterren, opdraven als zichzelf, en filmde scènes in het echte beroofde huis van Paris Hilton.
Dat heeft een vervreemdend effect: als je de pubers door Hiltons uitpuilende inloopkasten en discokamer ziet sluipen, vraag je je af wie er verder heen is: de sterren of de kids. Hebben de beroemdheden het over zichzelf afgeroepen? En zou er een vreemd soort wederzijds respect tussen de verschillende partijen bestaan? Interessante vragen, die Coppola pertinent weigert te beantwoorden.
Dat maakt verschillende interpretaties van de film mogelijk, zoals blijkt uit diverse reacties van beroemdheden. Volgens Hilton bevat de ‘amazing’ film een waardevolle les over de relativiteit van materieel bezit, terwijl medeslachtoffer Rachel Bilson (uit de serie The O.C.) Coppola ervan beschuldigde de misdaden te verheerlijken.
Tandeloos
Het is op zich prijzenswaardig dat Coppola geen moralistische of al te platte film heeft gemaakt, maar het gebrek aan duiding geeft The Bling Ring ook iets tandeloos. Na deze zoveelste vertelling over verwende nesten die op een zeepbel door het bestaan drijven, rijst onwillekeurig de vraag of Sofia Coppola zelf ook niet een beetje op zo’n zeepbel zit: wat heeft ze nu eigenlijk te melden? Je zou het haar het liefst op de vrouw af vragen, maar – hoe kan het ook anders – Coppola licht haar werk in interviews zelden toe.
The
Bling Ring
Toch deed ze onlangs in The New York Times wat
interessante uitspraken. Over Paris Hilton in The Bling Ring: ‘Ik was blij dat
ze wilde meewerken, maar ook wel verbaasd. Ze lijkt geen enkel belang te hechten
aan privacy of mysterie. (…) Het lijkt wel of ervaringen tegenwoordig pas
tellen als ze gedeeld worden met een publiek. (…) Voor mijzelf is het juist heel
natuurlijk me privé op te stellen.’
Misschien – als we wat
psychologie van de koude grond mogen toepassen – hecht de verlegen Coppola na
haar akelig openbare jeugd zo veel belang aan privacy dat ze die zelfs voor haar
personages wil waarborgen. Misschien mogen we daarom niet weten waarom de
zusjes zelfmoord plegen, of wat Bob Charlotte in het oor fluistert. Misschien
eindigt Marie Antoinette daarom in de film niet op het schavot. En misschien wil
Coppola daarom voorkomen dat de daden van de kids in The Bling Ring te
gemakkelijk worden vergoelijkt of veroordeeld.
Intussen blijkt ze
wel degelijk uitgesproken over de zaak. In hetzelfde interview: ‘Het artikel in
Vanity Fair illustreerde voor mij precies wat er misgaat in onze cultuur. (…) De
opkomst van de trash-cultuur beangstigt me. Ik hoop met de film iets van een
discussie hierover op gang te kunnen brengen.’
Tja. Misschien is
Coppola domweg te bescheiden, te gevoelig, niet ordinair genoeg, om zo’n thema
met het nodige vuurwerk op de kaart te zetten. Zoals recente tijdgeestfilms als
The Social Network of
Spring Breakers dat deden. Geeft niet. Coppola zegt na deze ‘snelle,
luidruchtige’ film behoefte te hebben weer domweg ‘something beautiful’ te maken
. Goed plan. We wachten rustig af.