'Zekerheid, bestaat dat wel?' En: 'Wat doe je wanneer je niet zeker bent?', vraagt priester Flynn hardop in zijn kerk. Het is 1964, en Flynn predikt in een Ierse katholieke gemeenschap in de Bronx, New York. 'Twijfel kan tussen mensen een even sterke band vormen als zekerheid.'
In de nasleep van de aanslagen van 9/11 schreef John Patrick Shanley, in reactie op een maatschappelijk klimaat waarin politieke leiders resoluut naar De Waarheid grepen, een toneelstuk over twijfel, gesitueerd in de buurt waar hij zelf opgroeide. Het Broadway-stuk kreeg vier Tony's en een Pulitzerprijs. Shanley schreef vervolgens zelf de filmbewerking, waarin Philip Seymour Hoffman de geliefde priester speelt die ernstige twijfel zaait.
Flynn is vriendelijk met zijn leerlingen van de St Nicolas school. Te vriendelijk, vindt hoofdzuster Aloysius (Meryl Streep). Zij is het soort vrouw dat haarspelden in meisjeshaar al frivool vindt. Liefst sluit zij zich, in strenge nonnenkledij met een strak gestrikte kap op het hoofd, af van de moderne buitenwereld die maar lawaaierig en losbandig is.
Tegen het decor van donkere gangen en sobere kamers komt het tussen de twee tot een onontkoombaar treffen, nadat de jongere zuster James (Amy Adams) heeft gesuggereerd dat Father Flynn iets te intiem zou omgaan met zijn misdienaar. Als kijker weet je het zeker: zo'n menslievende man zou dat nooit doen. Maar kun je wel zo zeker zijn? De twijfel blijft, en dat is precies wat Shanley (die later ook het libretto voor de gelijknamige opera zou schrijven) graag ziet. Tijdens de opnamen liet hij zelfs de cast in het duister tasten over de (on)schuld van de priester. Alleen Hoffman zelf, die met warm glimmende ogen boven zijn priesterboord een van de mooiste rollen in zijn dit jaar te vroeg beëindigde leven speelt, wist hoe het zat.
Schrijver-regisseur Shanley maakt in zijn film een rondgang langs alle emoties die de twijfel losmaken, maar niemand dichter bij het antwoord brengen. De acteurs maken dat tot een feest om naar te kijken: Streep, die zich ingraaft in verbeten pinnigheid, Adams die naïviteit een bittere bijsmaak geeft: het zal niet verbazen dat de film een zegetocht maakte langs festivals en prijzengala's , die onder meer vijf Oscars en vijf Golden Globes opleverde.
Het succes is misschien te verklaren uit het betoog van de film. Er is maar één zekerheid: iedereen twijfelt.
Bekijk ook onze hommage aan Philip Seymour Hoffman.
Aan het eind van het jaar zendt de VPRO een aantal fraaie, donkere films uit. Op vrijdag 2 januari is Doubt op tv. Onze recensent Remke de Lange over dit sterk gespeelde drama.