Beeldend kunstenaar Dick Tuinder (1963) filmde Afscheid van de maan, zijn
tweede lange film na
Winterland (2009), in de flat waar hij opgroeide: de Zonneflat in Deventer.
Op de achtste verdieping woont de twaalfjarige Duch met zijn vader, moeder en
zus. Zijn hobby’s zijn de ruimtevaart en Mary, de knappe buurvrouw die niet van
de valium af kan blijven. Duchs vader ontwikkelt ook een hobby, maar die betreft
de nieuwe buurvrouw van twee deuren verderop. De tragikomische avonturen van
deze mensen spelen zich af in de warme zomer van 1972, tijdens de laatste
bemande maanreis van de Amerikanen.
‘Achteraf is die laatste man op
de maan dramatisch veel interessanter dan de eerste,’ zegt Tuinder. ‘Maar het
duurde even voordat ik dat doorhad. Zo gaat het denk ik ook met je eigen
jeugdjaren. Vaak begrijp je pas een half leven later wat er werkelijk gebeurde,
en wat het echt betekende.’
Het drama speelt zich af tegen een
achtergrond van radioberichten. Over de arrestatie van Ulrike Meinhof. De
vliegtuigkapingen. De verre oorlogen, de ruimtevaart en de veranderende moraal.
De wereld is aan het wankelen. Tuinder spiegelt die tijdgeest aan de lotgevallen
van de bewoners, die door de komst van de vrijgevochten nieuwe buurvrouw met de
vloek en de zegen van seksuele vrijheid te maken krijgen. We zien het allemaal
gebeuren door de ogen van de twaalfjarige Duch, die samen met z’n zusje moet
aanzien hoe de wereld van de volwassenen in een chaos verandert. Feesten lopen
uit de hand en huwelijken dreigen uit elkaar te vallen.
‘Volwassen
zijn was tot op dat moment gebaseerd op de rollen die mensen speelden. Vader was
vader, omdat hij vader was. Maar door de grotere vrijheid en gelijkheid bleken
volwassenen plotseling feilbaar en kwetsbaar. De generatie van mijn ouders was
de eerste die z’n leven aan die nieuwe vrijheden moest aanpassen. Dat zorgde
voor chaos en een onbestemde paniek. Tegenwoordig is alles in de wereld weer aan
het wankelen en heerst er een vergelijkbare, onbestemde angst. Dat is wat de
film voor mij actueel maakt.’
De laatste bemande maanreis in 1972
was volgens Tuinder het einde van een illusie. ‘Drie jaar daarvoor stond de
eerste man op de maan. Een tijd van optimisme, popmuziek en flower power.
Tweeëneenhalf jaar later is de Vietnamoorlog verloren en nadert de oliecrisis.
1972 was dus een kanteljaar. Het jaar waarin we afscheid namen van de maan en
terugkeerden naar aarde. Daarom heb ik onder de titelsequentie – samengesteld
uit beelden van nasa – “Litanies pour un retour” van Jacques Brel gezet. Een
hartstochtelijke liefdesverklaring aan een geliefde die weer thuiskomt.’
De laatste Amerikaanse maanlanding in 1972 en een Nederlandse flat waar de hormonen in de rondte gieren zijn het decor van Dick Tuinders tragikomische Afscheid van de maan.