Beste witte mensen

‘Slechts technisch zwart’. Zo werd Justin Simien (1983) door zijn medestudenten op de overwegend witte Champman University in Californië omschreven. Al zijn hele leven schipperde hij tussen twee werelden. In witte gezelschappen voelde hij zich als een ongemakkelijke vertegenwoordiger van zijn ras, maar andersom worstelde hij juist weer met welke tint zwart hij nu precies was of wilde zijn.

Simien, na zijn afstuderen enkele jaren werkzaam in de pr-sector, besloot een film over zijn ervaringen te maken, in de vorm van een satire: Dear White People. Januari 2014 ging de film op het prestigieuze Sundance festival in première, waarna een zegetocht door Amerika volgde, vol jubelende recensies. Zo schreef The New York Times: ‘Een film die iedereen moet zien, en die iedereen net iets anders zal zien’.

Geen slechte aanbeveling voor een debuutfilm, die ook nog eens voor zeer weinig geld werd gemaakt. Maar alle lof was meer dan terecht. Zo vaak komt het immers niet voor dat een jonge regisseur debuteert met een intelligente, complexe en charmante film die moeilijke vragen over racisme en identiteit durft te stellen, maar niet pretendeert alle antwoorden in pacht te hebben. Al snel werd Dear White People dan ook vergeleken met Do the Right Thing (1989), Spike Lee’s iconische portret van een multiraciale wijk in Brooklyn.

Postraciaal
Maar kritiek was er ook. Dear White People ontleent zijn titel aan de gelijknamige radioshow uit de film, waarin een jonge studente genaamd Sam White (doorbraakrol van Tessa Thompson) op provocerende wijze tegen haar medestudenten van de fictieve Winchester University praat. Zo vertelt ze hen: ‘ Beste witte mensen. Het minimum aantal zwarte vrienden dat nodig is om niet racistisch te lijken is zojuist verhoogd naar... twee. En sorry, maar je dealer Tyrone telt niet.’

Een deel van het publiek voelde zich beledigd door Sam’s monologen. Dat was al zo toen Simien ze de wereld in slingerde via zijn populaire twitteraccount @DearWhitePeople, die hij nog voor de film in het leven riep. Meer dan een verzameling grappig bedoelde oneliners was het niet, maar Simien gebruikte het doelbewust (en in het geheim) om aan zijn scenario te schaven. De media-aandacht die volgde — Simien was onder meer te zien bij cnn — zorgde er uiteindelijk voor dat hij vijftigduizend dollar via crowdfunding wist binnen te halen.

Sommige van de agressieve, boze of onnozele reacties die Simien op zijn tweets kreeg stopte hij woord voor woord in de film . Zoals het commentaar dat een twitteraccount/radioshow genaamd Dear Black People nooit zou kunnen bestaan, omdat het tot rellen zou leiden. Zijn reactie : ‘Beste witte mensen. Er is geen behoefte aan Dear Black People. Realityshows op vh1 en Bravo laten al precies zien wat jullie van ons vinden.’

Maar misschien wel de vaakst gehoorde reactie luidde als volgt: racisme in Amerika is verleden tijd, want de machtigste man van het land is zwart. Toevallig dezelfde reactie die het afgelopen jaar veelvuldig door conservatieve televisiecommentatoren werd gebezigd naar aanleiding van discussies rond het doodschieten/wurgen van ongewapende, zwarte mannen door witte politieagenten. Dear White People maakt korte metten met dat idee van een postraciaal Amerika, met behulp van het beste wapen dat er is: humor. Simien zet het (vaak onbewust racistische) gedrag van de witte studenten op de Ivy Leagueuniversiteit te kakken, van de krampachtige wijze waarop ze zich de zwarte cultuur proberen eigen te maken tot hun eeuwige gepluk aan het kroeshaar van hun zwarte vrienden.

Dat zijn dan de onschuldige zaken, maar het gaat van kwaad tot erger. Dear White People sluit af met een obsceen Halloween-feest, waarin witte studenten zich zwart schminken en als rapper of pooier verkleden.

Het feest was een verzinsel van Simien, en lange tijd twijfelde hij of hij de satire ermee niet te ver door dreef. Tot hij hoorde dat er daadwerkelijk zulke feesten op universiteiten door het hele land werden gehouden. Hij voegde foto’s van enkele van dit soort ‘unleash your inner negro’- feesten aan de aftiteling toe. Schokkende memoranda die getuigen dat, hoewel het misschien niet racistisch bedoeld is, een deel van de witte Amerikanen het nog steeds ‘niet snapt’.

Maar je doet Dear White People en Simien tekort door enkel over het (sluimerende) racisme in de film te praten, want het is vooral een film over identiteit. Simien zei daar zelf in een interview met Vice over: ‘In Amerika is het onmogelijk, in ieder geval afgaande op wat ik heb gemaakt, om je maximale potentieel te benutten als je geen duidelijke beslissingen over je eigen identiteit neemt.’

Vrijwel alle personages in de film spelen dan ook een rol. Sam, kind van een witte vader en zwarte moeder, is slechts ten dele de rebellerende jonge vrouw die ze pretendeert te zijn. Haar ex-vriend en rivaal Troy doet zich voor als een brave politicus in de dop, maar blijkt dat vooral te doen om zijn vader – een van de decanen op de school – te plezieren. En Coco, die bij aanvang van haar studietijd overduidelijk voor assimilatie als overlevingstechniek heeft gekozen , laat zich opstoken door de producent van een realityshow om meer haar ‘ gettokant’ te tonen.

Gelaagd
Het enige personage dat lange tijd volledig zichzelf is, is Lionel. Net als Simien is hij zwart, homo en voelt hij zich nergens thuis. Hij houdt van Robert Altman-films en Mumford and Sons, en weigert zich in een hokje te laten plaatsen. Maar dat wordt door zijn medestudenten niet geaccepteerd.

Via al deze diverse personages groeit Dear White People uit tot een prachtig, gelaagd portret van wat het betekent om, in de woorden van Simien, ‘een van de weinige zwarte gezichten in een witte wereld te zijn’. Een film bovendien die in het gapende gat springt tussen de uitbundige komedies van Tyler Perry (onder andere de Madea -reeks), die vrijwel uitsluitend een Afro-Amerikaans publiek trekken, en tragedies als 12 Years a Slave. Maar Dear White People is vooral een film die enkel nu gemaakt had kunnen worden, misschien wel meer nog dan welke andere film van het afgelopen jaar. Van de actuele en vaak briljant geschreven dialogen tot het gebruik van social media en apps, in alles is Dear White People een film van zijn tijd. En alleen al daarom is het, zoals The New York Times terecht schreef, een film die iedereen zou moeten zien.