Een zwaarlijvige vrouw zit naakt gehurkt in een veel te kleine kooi en
probeert zich om te draaien. Het is een beeld uit Ulrich Seidls Im Keller en het
eerste beeld dat we hem in Ulrich Seidl - A Director at Work, vanavond in Het
uur van de wolf, zien draaien. In de documentaire van Constantin Wulff wordt het
werk van Seidl in kaart gebracht en rekent Seidl af met enkele misvattingen
daarover.
De Oostenrijker staat als regisseur namelijk bekend om
zijn confronterende films, waarbij een plaatsvervangend gevoel van schaamte een
van de voornaamste emoties bij de kijker zal zijn. De films zoeken bewust het
ongemak op, waarbij de vaak niet-professionele acteurs regelmatig op onflatteuze
wijze getoond worden, in grensoverschrijdende situaties. Ze gaan over
uitbuiting, obsessie, vernedering, verkrachting, misogynie, misdaad, straf, haat
en angst. Recensenten hebben zijn films wel een vorm van exploitatie genoemd,
wat Seidl in A director at work probeert recht te zetten: zijn films zijn niet
bedoeld om de lichamen en levens van zijn personages belachelijk te maken, maar
gaan over falende dromen als universeel herkenbaar fenomeen.
Ze kijken bepaald niet lekker weg, de films van Ulrich Seidl.
Een film als Import/Export gaat zelfs expliciet over de exploitatie van mensen
in hun zoektocht naar geluk, waarbij de levens van een Oost-Europese
schoonmaakster in West- Europa, en een West-Europese bewaker in Oost-Europa met
elkaar worden vergeleken. Ook vergelijkbaar zijn de zoektochten van de drie
vrouwen, allen familieleden, in de Paradies-trilogie, waarvan de titels (Liebe,
Glaube, Hoffnung) verwijzen naar de onderliggende thema’s in Seidls werk: een
verlangen naar hogere idealen, en het jammerlijk falen daarvan. Seidl worstelt
als ex-katholiek, zo vertelt hij, met dezelfde idealen, en zijn films zijn een
weerspiegeling van die worsteling. De katholieke schaamte rondom het naakte
lichaam is erin verweven, net als de worsteling met geloof en het verlies van
hoop. Misantropisch zijn de films van Seidl zeker, maar hij bestrijdt dat hij
geen sympathie voor zijn personages zou hebben. Hij ziet zijn films als eerlijk
en rauw en stopt er veel van zijn eigen twijfels in.