South by Southwest in Austin, eerder dit jaar. Bezoekers van het Texaanse muziek- en filmfestival wordt via datingapp Tinder het hoofd op hol gebracht door een mysterieuze vrouw met een uiterst verleidelijke profielfoto. Ava heet ze, en ze rijgt de matches aaneen, om vervolgens met iedereen een gesprek aan te knopen. Achteraf blijkt het natuurlijk te mooi om waar te zijn: Ava is niet op zoek naar de liefde, maar naar aandacht voor de sciencefictionthriller Ex Machina. En de profielfoto blijkt toe te behoren aan de 26-jarige Zweedse actrice Alicia Vikander (zelf niet op de hoogte van de actie, waar ze logischerwijs niet heel blij mee was), die in de film de eerste robot met bovenmenselijke intelligentie speelt.
Een ingenieuze marketingcampagne, die precies op het juiste moment voorbij kwam. Want aan het einde van 2015 zal iedereen Vikanders gezicht wel herkennen. In een verbazingwekkend tempo is ze uitgegroeid tot de actrice van het moment, met acht films die dit jaar in de bioscoop verschijnen. In de meeste speelt ze bovendien de hoofdrol, in het Engels, en geen van alle werden gemaakt in haar thuisland Zweden. Niet slecht voor iemand die tot tweemaal toe voor de Stockholmse toneelschool werd afgewezen.
De Zweedse Alicia Vikander is de actrice van het moment, met acht films die dit jaar in de bioscoop verschijnen, waaronder deze week The Man from U.N.C.L.E. Wat maakt haar zo bijzonder?
Londen
De frêle Vikander, die vanaf haar zevende de loodzware opleiding van het Koninklijk Zweeds Ballet volgde tot een blessure roet in het eten gooide, is dan ook niet zomaar de zoveelste Europese actrice die haar geluk buiten de landsgrenzen zoekt . Al in haar debuutfilm Pure (2009) toonde ze haar enorme talent, als temperamentvolle jonge vrouw met een voorliefde voor klassieke muziek. ‘Van tomboy tot verleidster, van straatschoffie tot secretaresse, Vikander toont in haar filmdebuut een enorme verscheidenheid die volledig hypnotiseert,’ stond er te lezen in het juryrapport dat haar in 2011 uitriep tot een van de sterren van de toekomst op het filmfestival van Berlijn.
De imponerende rol in Pure leverde haar onder meer het Zweedse equivalent van het Gouden Kalf op. Maar daarna was haar geboorteland eigenlijk al te klein voor haar. Rollen in het voor een Oscar- genomineerde Deense kostuumdrama A Royal Affair (2012) – waarvoor ze in acht weken tijd vloeiend Deens leerde spreken – en Joe Wrights theatrale Tolstoj- verfilming Anna Karenina (2012) volgden. Ze verhuisde naar Londen. En plots lag de filmwereld aan haar voeten, terwijl ze een paar jaar terug nog niet eens de huur kon betalen van haar acteerwerk. Op stapel voor dit jaar staan nog onder andere Tulip Fever, met Vikander als een vrouw die valt voor een getrouwde Nederlandse portretschilder aan het begin van de zeventiende eeuw, en The Light Between Oceans van Derek Cianfrance (Blue Valentine), waarin ze een koppel vormt met haar vriend Michael Fassbender. En eerder dit jaar was ze al te zien als Oost-Europees gangsterliefje in de Australische misdaadfilm Son of a Gun en als de feministische schrijfster Vera Brittain in Testament of Youth.
Randje
Wat haar zo bijzonder maakt? Ten eerste haar talent voor talen, waardoor ze accentloos – of beter gezegd, met exact het juiste Britse of Amerikaanse accent – weet te acteren. Iets wat van de meeste niet-Angelsaksische actrices die het in Hollywood gemaakt hebben (bijvoorbeeld Marion Cotillard en Carice van Houten) toch niet gezegd kan worden. Geroemd door critici en filmmakers wordt ze vooral ook vanwege haar discipline (een gevolg van haar ballettraining) en haar veelzijdigheid. Regisseur Lisa Langseth (Pure) in een interview: ‘Sommige mensen hebben een gezicht waar de camera van houdt. En als je naar haar gezicht kijkt zie je op één en hetzelfde moment zoveel verschillende lagen van haar ziel.’ Wat Vikander echter vooral zo bijzonder maakt is het donkere randje dat ze vrijwel altijd in haar spel legt. Een interviewster van The Telegraph omschreef die donkere kant van haar ooit als volgt: ‘Ze is petite en ontzettend mooi. Ze is vriendelijk, spraakzaam en maakt grappen. Maar ze heeft ook het vermogen om je met een enkele blik in de war te brengen.’ Vikander speelt dan ook bij voorkeur sterke, koppige en complexe vrouwen. Rollen die niet bepaald voor het oprapen liggen. Maar al in het begin van haar carrière had ze al het lef te wachten tot de juiste film langskwam, en dat betaalt zich nu uit. Zoals het ook zal helpen dat haar ouders, een toneelactrice en een psychiater, nog altijd alle scripts doorlezen voordat ze een beslissing neemt.
IJzig
Valt er dan helemaal niets aan te merken op de stormachtige carrière van Vikander? ‘Gelukkig’ wel. Heel overtuigend was ze dit jaar bijvoorbeeld niet als half-heks in het beroerde fantasiespektakel Seventh Son. En in Guy Ritchies uitbundige jaren zestig-spionagekomedie The Man from U.N.C.L.E., waarin ze de dochter van een verdwenen Duitse wetenschapper speelt, laat haar befaamde talenknobbel haar in de steek. Met als resultaat een reeks in tenenkrommend Duits uitgesproken zinnetjes die pijn aan de oren doen. Vikanders talent is echter wel zodanig dat ze ondanks die tekortkoming met haar charisma en energie in de overige scènes toch het broodnodige leven in de koudeoorlogbrouwerij weet te brengen. En: die heerlijk ijzige blik komt wederom (met komisch effect) tevoorschijn. In 2015 kan dan ook niemand meer om Alicia Vikander heen, en dat is iets om heel blij van te worden.