Wie runt het land? Dat is de centrale vraag in
de Italiaanse anti-maffia-thriller Suburra.
De film verwijst naar (minstens) twee maffiaklassiekers: On the Waterfront en Scarface.

Elke ontmoeting is een krachtmeting in Suburra, een Italiaanse maffia- thriller van regisseur Stefano Sollima die zich afspeelt in het nationale machtscentrum Rome. Wie niet met zijn ogen knippert, de ander ongestraft kan beledigen of intimideren, die deelt de lakens uit.

Aan de top van de voedselketen staat ‘de Samurai’: een oude maffioos met een ‘erecode.’ Onder zijn toeziend oog opereren corrupte parlementsleden en fungeren leden van het Vaticaan als bankiers. Op straatniveau beweegt zich de zoveelste generatie afpersers uit verschillende families die zich aan traditie weinig gelegen laat liggen. Suburra, dat het systeem van hoog tot laag in kaart brengt, schetst de maffia als een ziekte die het land heeft geïnfecteerd. In zeven dagen, waarin bijna dagelijks slachtoffers vallen, stevenen we af op ‘de apocalyps’.

Inzet in Suburra is ‘Operatie Waterfront’: een ambitieus vastgoed- onwikkelingsplan dat het verlepte kustplaatsje Ostia moet omtoveren tot het Las Vegas van Italië: met gokpaleizen, nachtclubs en sjieke hotels. De belangen zijn zo groot dat verschillende maffiaclans zich voor de gelegenheid hebben verenigd . Alles wat er nodig is om de bouwplannen mogelijk te maken is een wetswijziging en rust.



Niet toevallig verwijst Suburra opzichtig naar On the Waterfront (1954), de anti-maffia-klassieker van Elia Kazan, die zich afspeelt aan de waterkant van  Hoboken, New York. De vakbond van havenarbeiders werd daarin gerund door de maffia, wat de dagloners reduceerde tot een makkelijk te manipuleren kudde schapen. De mislukte bokser Terry Malloy ( Marlon Brando) doorbreekt het collectieve wegkijken door in een rechtszaak tegen maffiabaas Friendly te getuigen. Als Friendly vervolgens wraak neemt, staat de kudde erbij en kijkt passief toe. Pas als Terry als martelaar het loodje dreigt te leggen, ontwaakt op het allerlaatste moment het collectief geweten en breekt de groep de macht van de maffiaclan.

Moreel appel
On the Waterfront was met zijn maffia-opponent Brando de tegenhanger van de klassieke gangsterfilm, waarin de maffioos naar voren kwam als een romantisch-realistische anti-held. Zoals in de eerste echte gangsterfilm – het stille Underworld (1927) van Josef von Sternberg – over een charmante, goedlachse gangster die als hij indruk wil maken met zijn blote handen een muntje verbuigt . De surprisehit leverde een nieuw lucratief genre op, over opkomst en ondergang van ambitieuze geweldenaars die de kijker fascineerden.



Hoogtepunt qua brutaliteit en geweld was de klassieker Scarface (1932) van Howard Hawks, waarin een knetterend machinegeweer op de kijker werd afgevuurd. Gebaseerd op het leven van de beruchte maffiabaas Al Capone, die net als in Underworld werd neergezet als een goedlachse schurk. Producent Howard Hughes wilde een spannende, realistische film en stelde simpelweg een sociaal probleem in kaart te brengen, maar de makers kregen het verwijt het gangsterdom te verheerlijken. Ze steggelden een jaar met de censor voor de film de bioscoop bereikte, met als opgelegde ondertitel The Shame of the Nation en een oproep aan het begin van de film. Die luidde:  ‘Het doel van deze film is de regering te vragen: “Wat gaat u hieraan doen?” Gevolgd door een moreel appel aan de stemgerechtigde burger zelf: ‘De overheid is uw overheid. Wat gaat u hier aan doen?’

Attila de Hun
De verbeelding van de onderwereld in Suburra neigt naar het epische, maar de film stelt niet zozeer de opkomst als wel de ondergang van de maffia centraal, met een verzameling amorele personages die allemaal in het web zitten: als spin of prooi. Een opvallende locatie is een neon-verlichte feestvilla met uitzicht over de stad, die herinnert aan de beroemde neon-reclameboodschap The world is yours uit de eerste Scarface-film, die ook in de remake van Brian de Palma uit 1983 is terechtgekomen. Het is een regelrecht citaat uit Underworld, waar gangster Bull Weed lachend wijst naar de reclametekst op een hoog gebouw: The city is yours. Waarop een vriend zijn ambitie sceptisch duidt als: ‘ Attila de Hun bij de poorten van Rome’, en stelt dat Weed 2000 jaar te laat is geboren.

Maar zomin als Attila ooit Rome innam, zomin verovert Bull Weed de stad, of Tony Montana de wereld. In Suburra daarentegen regeert ‘de Samurai’ de Italiaanse hoofdstad. De dictatuur die de democratie bedreigt, komt er van binnen de stadsgrenzen. De titel is ontleend aan de Romeinse buitenwijk van waaruit Caesar ooit zijn op geweld en omkoping gebaseerde rijk opbouwde, voor hij de republiek tot keizerrijk omvormde.

In navolging van On the Waterfront richt Suburra zich in het slotakkoord op de ‘schapen’ die de zich onkwetsbaar wanende ‘predatoren’ nog altijd van hun voetstuk kunnen stoten. Zonder onderdanen immers geen macht. En zo doet Suburra opvallend genoeg vanuit zichzelf een moreel appel op de kijker om zich actief tot zijn machthebbers te verhouden. In een politiek getinte anti-maffia-film met een apocalyps die behalve een ondergang ook een opstand inhoudt. The country is yours, had er op de neon-verlichte feestvilla kunnen staan.

Suburra draait vanaf donderdag 21 juli in de bioscoop